Orðræðun - afhending gagna opnar - lúsmýið er mætt

Orðlof

Veðurlýsing

Loksins þegar spéhæðin mikla gaf eftir kom enn ein lægðin æðandi með handónýta þvagblöðru og tilheyrandi gusum. Er hægt að gera eitthvað annað en að hlæja að þessu? 

Hvað er þetta svo með allt laufið sem liggur í blóði sínu á götum og gangstéttum? Það hreinlega drapst vegna kulda, nánast í fæðingu.

Orri Páll Ormarsson. Pistill á blaðsíðu 2 í Morgunblaðinu 10.6.23. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Hann hefur lengi verið bandarísku þjóðinni hugfanginn og …“

Frétt á vísi.is. 

Athugasemd: Orðalagin er ekki gott, öfugsnúið. Skárra: bandaríska þjóðin hefur lengi verið hugfanginn af honum …

Orðið merkir að vera hrifinn. Vera kann að blaðamaðurinn hafi ætlað að nota orðið hugleikinn eða maðurinn hafi verið fólki ofarlega í huga.

Tillaga: Hann hefur lengi verið Bandaríkjamönnum hugleikinn og …

2.

„94 rúss­nesk­ir her­menn sem Úkraínu­menn héldu föngn­um var sleppt …“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Ekki á að byrja málsgrein á tölustöfum. Mogginn gerir það engu að síður rétt eins og það sé ritstjórnarlegt markmið að gera það sem oftast.

Í annarri frétt á mbl.is stendur:

37 ára karl­maður er ákærður fyr­ir morðið á …

Heimild blaðamannsins er TV2 í Danmörku. Þar stendur:

Torsdag fortsatte sagen mod en 37-årig mand …

Dönsku blaðamennirnir byrja ekki málsgrein á tölustöfum.

Skýringin á þessu geta aðeins verið tvær: Annað hvort þekkja stjórnendur og blaðamenn Moggans ekki regluna eða þeim er alveg sama um. Hvort tveggja er afar slæmt. 

Tillaga: Úkraínumenn slepptu 94 rússneskum hermönnum sem þér héldu föngnum …

3.

„Þetta eru aðeins nokkur dæmi um orðræðun sem …“

Frétt á visi.is. 

Athugasemd: Hvað merkir „orðræðun“. Orðið eða orðleysan finnst ekki í orðabók. 

Baðamaðurinn er furðulega hrifinn af orðinu orðræða sem merkir „samfellt talað mál sem inniheldur fleiri en eina setningu, í texta eða tali“, samkvæmt því sem segir á Íðorðabankanum. 

Í stað orðræðu (og „orðræðun“) er má tala um talsmáta eða tungutak.

Orðið orðræða er dálítið þversagnakennt í sjálfu sér: Þeir sem ræða eitthvað hljóta að nota orð, án orða verður engin ræða. Engu að síður er orðið gamalt í málinu. Nú virðist það framar öðru vera „gáfumannaorðræða“. Alþýða manna talar saman, jafnvel við gáfumenn.

Þetta minnir á orðið samtal. Gáfumenn eru hættir að tala saman, kjósa frekar að „eiga samtal“ við alla sem samtalshæfir teljast, á tyllidögum heitir það orðræða.

Skelfing er nú gott að vera einfaldur.

Tillaga: Þetta eru aðeins nokkur dæmi um talsmáta sem ...

4.

„… tókust á um vítadóminn í Stúkunni í gær og voru á öndverðu meiði.“

Frétt á vísi.is. 

Athugasemd: Öndverður er lýsingarorð og merkir hér að vera á gagnstæðri skoðun. Orðið er rangt beygt, á að vera öndverðum meiði. Beygingarmyndin „öndverðu“ er ekki til. Þetta er nú bara smáatriði, hrekkur upp úr lesandanum. Alveg rétt en þegar maður rekst æ oftar á að orð eru notuð óbeygð, oft aðeins í nefnifalli, er þetta orðið stórmál.

Tillaga: … tókust á um vítadóminn í Stúkunni í gær og voru á öndverðri (gagnstæðri) meiði.

5.

„Afhending gagna opnar í Laugardalshöll.“

Auglýsing á blaðsíðu 7 í Morgunblaðinu 15.6.23.

Athugasemd: Setningin er ekki góð. Nær endalaust eru dauðir hlutir sagði „opna“ eitthvað, hús opna, samkomur opna og afgreiðslur opna. Yfir allan þjófabálk gengur þegar „afhending gagna opnar“.

Auglýsingin er öll svona, á undan eru tímasetningar:

15:30 Töskugeymsla opnar í Laugardalshöll
21:15 Laugardalshöll lokar
00:00 Braut lokar og tímataka hættir
00:00 Töskugeymslan lokar
00:45 Laugardalslaug lokar

Þetta er grátlegt, ekki bjóðandi. Miklu betra og eðlilegra hefði verið að orða þetta svona:

15:30 Töskugeymsla opnuð í Laugardalshöll
21:15 Laugardalshöll lokað
00:00 Braut lokað og tímatöku hætt
00:00 Töskugeymslunni lokað
00:45 Laugardalslaug lokað

Þar að auki er sagt í auglýsingunni: „Afhending gagna lýkur.“ Betra er að hafa fallbeyginguna rétta.

Tillaga: Opnað fyrir afhendingu gagna í Laugardalshöll

6.

„Fyrsta Þingvallaganga sumarsins verður gengin í kvöld.“

Frétt á blaðsíðu 18 í Morgunblaðinu 15.6.23.

Athugasemd: Er það ekki of mikil fyrirhöfn að ganga göngu? Blaðamaðurinn á hins vegar ekkert val, honum er ætlað að „skrifa fréttaskrif“. 

Þingvallagangan var hins vegar ljómandi skemmtileg, ég tók þátt en „gekk ekki gönguna“, hafði ekki úthald í slíkt.

Tillaga: Fyrsta Þingvallaganga sumarsins verður í kvöld.

7.

„Lúsmýið er mætt.“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Takamarkaður orðaforði sumra blaðamanna Moggans vegur athygli. Lúsmýið er mætt, segir á forsíðu vefútgáfunnar. Aðeins neðar á vefsíðunni stendur:

Mætti í 24 ár gömlu pilsi …

Ég er nokkuð viss að lúsmý eru ekki í pilsi. Hins vegar er afar líklegt að einhver hafi komið í pilsi.

Sögnin að mæta á ekki alltaf við. Oftar en ekki merkir það að hitta einhvern eða koma á stað, til dæmis fund. Dýr, skordýr, flugur mæta ekki, það væri ofsagt.

Jónas Hallgrímsson hefði aldrei ort: Lóan er mætt að kveða burt snjóinn ...

Tillaga: Lúsmýið er komið.