Óhapp geta ollað töfum - kostnaður vegna leiðsöguhundar - berja enni í borð

Orðlof

Glundroði

Ógnin er þessi: Það er reynt að breyta kyni fornafna, töluorða og lýsingarorða úr karlkyni í hvorugkyn við tilteknar aðstæður (þ.e. þar sem þessi orð eru í kynhlutlausri merkingu).

Fyrstu sýnilegu afleiðingar þessarar breytingar úr karlkyni í hvorugkyn eru þær að merking orðanna getur breyst um leið. Þetta gæti því valdið miklum misskilningi og jafnvel glundroða á því tímabili sem breytingin gengi yfir (kannski í tvær aldir).

Baldur Hafstað. Tungutak, Morgunblaðið 17.6.23. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Um­ferðaró­höpp í göng­un­um geta ollið mikl­um um­ferðart­öf­um enda nauðsyn­legt að loka göng­un­um þegar óhöpp verða.“

Frétt á mbl.is.

Athugasemd: Latur blaðamaður tekur „frétt“ frá af vef Vegagerðarinnar og birtir óbreytta á vefsíðu Moggans. Nástaðan er svo greinileg að jafnvel barn hefði rekið upp stór augu. Sjá myndina af fréttinni. Er þetta bjóðandi?

Getur umferðaróhapp „ollað“ umferðartöfum. Furðulegt að einhver skrifi svona. Aftur lendir skrifarinn í nástöðuvanda. Hann skilur ekki neitt.

Höfundur textans á vefsíðu Vegagerðarinnar kann ekki að skrifa, fengi falleinkunn á öllum skólastigum. Blaðamaðurinn fengi einnig falleinkunn því hann á að lesa yfir fréttina sem hann hyggst birta. Hann leggur ekkert til fréttarinnar, notar aðeins „kópí-peist“ aðferðina.

Illa skrifuð frétt bitnar aðeins á lesendum. Annað hvort kærir höfundur textans og blaðamaðurinn sig kollótta eða þeir kunna ekki til verka. Hvort tveggja er glæpur í þeim störfum sem þeir sinna. Verstir eru yfirmenn þeirra sem fylgjast ekki með, eru bara kátir í eilífðarkaffitíma.

Tillaga: Engin tillaga.

2.

„… seg­ir áverka hafa verið á mann­in­um sem gáfu slíkt í skyn.“

Frétt á mbl.is.

Athugasemd: Skyn er nafnorð sem er persónubundið, byggir á skynjun eða tilfinningu fólks.

Áverkar benda til einhvers, geta ekki gefið neitt í skyn.

Tillaga: … seg­ir áverka á manninum benda til þess.

3.

„Már þarf ekki að greiða kostnað vegna leið­sögu­hundarins Max.“

Frétt á vísi.is.

Athugasemd: Þetta er ótrúlegt. Fyrst dettur manni í hug að blaðamaðurinn kunni ekki einfalda fallbeygingu nafnorðsins hundur, það er hunds í eignarfalli.

Ofangreint er fyrirsögn, en í fréttinni segir:

… og að Már þurfi ekki að greiða kostnað vegna hundsins.

Í fyrirsögninni er farið rangt með beygingu en í síðar í fréttinni er beygingin rétt. Þetta getur bent til að einhver annar en blaðamaðurinn hafi samið fyrirsögnina og sá er hrikalega illa áttaður í íslensku máli.

Lesandanum er í raun alveg sama hver klúðrar málum. Hann kennir auðvitað blaðamanninum um. Sé blaðamanninum annt um heiður sinn ætti hann að krefja ritstjórnina svara, hver eyðilagði fréttina hans.

Grundvallaratriði er að blaðamaður fylgist með frétt sinni svo einhverjir hryðjuverkamenn innan ritstjórnarinnar eyðileggi hana ekki.

Þó getur verið að blaðamaðurinn hafi verið að flýta sér í kaffi með vinnufélögunum og klúðrað fyrirsögnin hjálparlaust. Hvað veit maður svo sem?

Tillaga: Már þarf ekki að greiða kostnað vegna leið­sögu­hundsins Max.

4.

„Sunak og Selenskí ræddu einnig yfirvofandi leiðtogafund Atlantshafsbandalagsins …“

Frétt á blaðsíðu 13 í Morgunblaðinu 20.6.23.

Athugasemd: Það sem vofir yfir er ekki gott, eiginlega mjög slæmt, geigvænlegt, alvarlegt, óumflýjanlegt eða ógnvekjandi. Er ekki næsti fundur Atlanshafsbandalagsins jákvæður atburður?

Í Málfarsbankanum segir:

Af svipuðum toga er notkun lo. yfirvofandi. Það mun upphaflega vísa til reiði (hefndar) Guðs sem vofir yfir mönnum og því er skiljanlegt að vísunin sé jafnan neikvæð.

Líklega hefðu lesendur fréttarinnar skilið orðalagið þó orðinu yfirvofandi hefði verið sleppt.

Tillaga: Sunak og Selenskí ræddu einnig leiðtogafund Atlantshafsbandalagsins …

5.

„… eftir að pólski blaðamaðurinn Pawel Kotwica missti meðvitund uppi í stúku og barðist fyrir lífi sínu.“

Frétt á visi.is.

Athugasemd: Meðvitundarlaus maður berst ekki fyrir lífi sínu. Hann er í lífshættu. Í fréttinni er einnig einnig orðalagsbreyting á ofangreindu:

Kotwica hafði misst meðvitund og barðist fyrir lífi sínu.

Þeir sem berjast fyrir lífi sínu eru með fullri meðvitund. Þetta hef ég að minnsta kosti lesið í góðum bókum en hef aldrei þurft að berjast fyrir lífi mínu nema þegar gúmmíbáti okkar hvolfdi við Surtsey, eða þegar ég hrapaði í jökulsprungu eða rann niður fjallshlíð, svo örfá baráttumál séu nefnd. Hafði ég fulla meðvitund í öll skiptin.

Tillaga: … eftir að pólski blaðamaðurinn Pawel Kotwica missti meðvitund uppi í stúku og var í bráðri lífshættu.

6.

„Það er einn maður sem hlýtur að vera heima hjá sér núna að berja enninu í borðið.“

Frétt á dv.is.

Athugasemd: Hvað merkir þetta orðalag? Af samhenginu má ráða að átt sé við að maðurinn sjái eftir einhverju, sé fullur eftirsjár. Hann sitji eftir með sárt ennið. 

Æ, þetta er svo vitlaust að engu tali tekur.

Oft vekur það furðu hvernig „íþróttaspekingar“ eiga til að blaðra. Þekking þeirra virðist langtum meiri í ensku en íslensku og það er miður.

Sumir þeirra „kasta handklæðinu inn í hringinn“ sem hefur enga merkingu hér á landi. Þeir eru til sem halda að núverandi Íslandsmeistari sé „ríkjandi“ meistari.

Verstir eru þó blaðamenn sem afrita svona bjánaleg ummæli í stað þess að segja frá þeim í óbeinni ræðu og losna við óþægindin sem hljóta að fylgja því að afrita rugl.

Tillaga: Líklega er maður nokkur fullur eftirsjár.