Hann er team hvorugt, alvöru shithousery og risaalda

Orðlof

Kæra og ákæra

Það er lágmark þegar verið er að flytja fréttir að fréttamenn þekki mismuninn á kæru, ákæru og einkamálum.

Þegar einhver telur að á sér hafi verið brotið og að brotið geti varað við refsilög, þá er hægt að kæra verknaðinn til lögregluyfirvalda. Lögregluyfirvöld fara þá yfir málið og geta ákveðið að ákæra er talið er að ákæran geti leitt til þess að sá sem talið er að hafi brotið af sér verði dæmdur.

Facebook. Gísli Gíslason 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Á ein­hverj­um tíma­punkti fóru ljós­mynd­ar­ar sem heim­sótt hafa svæðið að kalla gíg­inn Dreka­augað út frá sér­stakri lög­un hans og litn­um á vatn­inu.“

Frétt á mbl.is.                                      

Athugasemd: Eitt er að geta tekið fallegar myndir af landinu og annað að skrifa læsilegan texta með honum. Blaðamaður Morgunblaðsins tekur góðar sumarmyndir við kjöraðstæður og notar til þess dróna. Hann mætt vanda betur það sem hann skrifar.

„Tímapunktur“ er orðleysa sem nýlega var fundin upp. Hjálpar lesandanum ekkert.

Blaðamaðurinn á ekkert með að skálda upp örnefni á sprengigíg skammt frá Veiðivötnum. Ónefnið hefur ekkert að gera með staðhætti og byggir á einhverju sem hann þykist sjá úr lofti. Fæstir ferðamenn eru á flugi.

Veiðivatnasvæðið er stórkostlegt. Þar er fjölmargt að sjá, fögur vötn, viðkvæman gróður og sérkennilegt landslag. Veiði er í mörgum vötnum. Oft er sumarfagurt þarna en getur samt verið skelfilega kalt og hráslagalegt við vötnin og hverfa þá rómantískar lýsingar og drekar breytast í eitthvað allt annað. 

Tillaga: Einhvern tímann fóru ljós­mynd­ar­ar sem taka myndir úr lofti að líkja gígnum við drekaauga vegna lög­unar hans og litn­um á vatn­inu.

2.

„Segist Sævar raunar hvorki halda með honum né einum helsta keppinaut hans, Jeff Bezos.„Ég er „team“ hvorugt. Ég er ekkert mjög ánægður með þá,“ sagði hann.“

Frétt á mbl.is.                                      

Athugasemd: Blaðamanni er ekki skylt að skrifa nákvæmlega það sem viðmælandinn segir. Meira máli skiptir að skrifa það sem hann á við.

Útlendar slettur í íslenskum fjölmiðlum afar hættulegar. Þær eru sem dropinn er holar steininn. Hægt, rólega, en markvisst, valda þær skaða á íslensku máli og ættu aldrei að sjást, hvorki í gæsalöppum né án þeirra. Aðalatriðið er að blaðamenn, viðmælendur og aðrir gæti að tungumálinu okkar.

Ég skil voða lítið í útlensku en held að tillagan hér fyrir neðan sé betri en tilvitnunin á Moggavefnum. Einfaldlega með því að sleppa setningunni með slettunni.

Tillaga: Segist Sævar raunar hvorki halda með honum né einum helsta keppinaut hans, Jeff Bezos. „Ég er ekkert mjög ánægður með þá,“ sagði hann.

3.

„Depp ætl­ar í meiðyrðamál gegn henni fyr­ir um­mæli sem hún hafði uppi í skoðana­grein sem birt var í Washingt­on Post árið 2018.“

Frétt á mbl.is.                                      

Athugasemd: Blaðamenn sem þýða nota oft ómeðvitað enskt orðalag. Á vefmiðlinum People segir:

The actor, 58, is suing his ex-wife over a 2018 Washington Post op-ed where Heard, 35, wrote about surviving domestic violence. 

Enska skammstöfunin „op-ed“ merkir „opposite the editorial page“ eða „opinions and editorials page“ samkvæmt orðabókum. Segja má að „op-ed“ að sé grein sem skrifuð er af öðrum en ritstjórn fjölmiðilsins. Hér á landi er talað um aðsendar greinar.

Blaðamaðurinn þýðir „op-ed“ sem „skoðanagrein“. Orðið þekkist ekki en er óvitlaust.

Orðalagið í tilvitnuninni er ekki gott. Tillagan hér fyrir neðan er skárri og þarf varla að fjölyrða meira um það.

Í fréttinni segir:

Þetta er ekki í fyrsta skipti sem Depp fer í mál vegna máls­ins. Á síðasta ári höfðaði hann mál gegn út­gef­anda …

Blaðamaðurinn klifar á orðinu mál. Slíkt kallast nástaða og vandaðir skrifarar reyna að forðast að lenda í slíku. 

Tillaga: Depp ætl­ar í meiðyrðamál gegn henni vegna ummæla hennar í grein sem birtist Washingt­on Post árið 2018.

4.

„Verðum samt líka að geta hrósað fyrir alvöru shithousery.“

Færsla á Tvitter.                                     

Athugasemd: Hvað þýðir þetta? Sá sem skrifar telur sig vera mikinn sérfræðing í fótbolta en hann tekur nánast ekki öðru vísi til orða en að misbjóða íslenskunni með enskum slettum.

Þetta er til svo mikillar skammar að furðulegt sé að enginn skuli áminna manninn. Hann ætti skilið rauða spjaldið en því fylgir í fótboltareglum sjálfkrafa eins leiks bann. Svona delar taka varla neinni tilsögn og því nauðsynlegt að setja þá í bann eins og alvöru bófa.

Tillaga: Engin tillaga.

5.

„Skip sem sökk við Kodiak-eyju und­an strönd­um Alaska fyr­ir rúm­um þrjá­tíu árum hef­ur tekið að leka dísilolíu í hafið.“

Frétt á mbl.is.                                      

Athugasemd: Þetta er öfugsnúin málsgrein. Betur fer á því að kom strax að aðalatriðinu eins og gert er í tillögunni. Sé skip á hafsbotni er varla við öðru að búast en að olían leki í hafið. Þarf að hafa orð á því?

Í fréttinni segir:

Fyrst var til­kynnt um að til olíu sæ­ist í sjón­um …

Heimildin er Anchorage Daily News. Þar segir:

The first reports of an oil sheen …

Enska orðið „sheen“ merkir ekki að sjá. Hér merkir það blettur eða flekkur á sjónum, olíuflekkur.

Í fréttinni segir:

Skipið varð fyr­ir skyndi­legri risa­öldu …

Ekki veit ég hvað „skyndileg risaalda“ merkir. Hins vegar hafa margir heyrt um brot, brotsjó og holskeflu. Hafi þýðandi ekki nokkuð góð tök á íslensku máli þýðir hann bara „rouge wawe“ sem „risaöldu“ og þykist hafa gert vel enda virðast ritstjórar og aðrir yfirmenn bara allsáttir með framgönguna.

Í fréttinni segir:

Síðar var skipið togað inn í Womens-flóa, þar sem það sökk síðar.

Nokkur munur er á sögnunum draga og toga. Skárra er að orða þetta svona:

Síðar var skipið dregið inn í Womans-flóa þar sem það sökk.

Og loks segir í fréttinni:

„Þeim hef­ur tek­ist að lág­marka lek­ann,“ hef­ur fréttamiðill­inn Anchorage Daily News eft­ir Jade Gamble, sem hef­ur yf­ir­um­sjón inn­an Alaska með lek­um á borð við þenn­an.

Varla telst þetta vel orðað. 

Fréttin er illa þýdd. Er engin krafa gerð til blaðamanna á Mogganum að þeir hafi einhverja marktæka reynslu í skrifum áður en þeir eru ráðnir. Eða er ætlunin að þeir skáni með árunum? En hvað með lesendur, má bjóða þeim allt?

Tillaga: Dísilolía lekur nú úr skipi sem sökk við Kodiak-eyju við Alaska fyr­ir rúm­um þrjá­tíu árum.