Farinn að fara með fararstjórn - biðfreiðar aka saman - ekki stætt á ráðherrastóli

Orðlof

Íslensk orð úr gelísku

Sterkar vísbendingar eru um að gelíska hafi verið útbreitt mál á Íslandi við landnám og að málskipti hafi orðið á landinu skömmu síðar. Þetta er mat eins helsta sérfræðings landsins í sögu Kelta sem bendir á gríðarlegan mun á íslensku og hinum norðurlandamálunum.

Belja, ær, ýsa, hurð, spýta og strákur. Allt dæmi um orð sem fræðimaðurinn Þorvaldur Friðriksson hefur tekið sem dæmi yfir orð í íslensku sem finnast ekki í öðrum norðurlandamálum.

„Þetta eru allt mjög mikilvæg örnefni. Og ef þetta er rétt, sem ég tel að sé, að þau séu gelísk, þá hlýtur að hafa verið töluð hér gelíska,“ segir Þorvaldur.

Vísir, viðtal við Þorvald Friðriksson fornleifafræðing um bók hans Keltar sem er nýkomin út. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Lygasaga að Helgi sé farinn að fara með fararstjórn“

Frétt á dv.is. 

Athugasemd: Er þetta nú ekki of mikið? Samviskusamir blaðamenn lesa frétt yfir fyrir birtingu og laga orðalag. Góðir blaðamenn forðast nástöðu. Bestu blaðamennirnir hugsa.

Tillaga: Lygasaga að Helgi sé orðinn fararstjóri.

2.

„Þau fluttu í íbúðina fyr­ir tæp­lega 26 árum ásamt dætr­um sín­um sem eru fjór­ar tals­ins.“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Dæturnar eru fjórar og ekkert meira um það að segja. Ekki „talsins“. Atviksorðið er algjörlega óþarft, skýrir ekkert eða hjálpar lesandanum enda er það hér vita gagnslaust. 

Í fréttinni segir:

Vinna Ein­ars fer fram á heim­il­inu á leynd­ar­dóms­full­um stað sem hann vill alls ekki sýna í þætt­in­um.

Maðurinn er rithöfundur og vinnur heima. Orðalagið „fer fram“ er ofnotað og oftast þarflaust.

Tillaga: Þau fluttu í íbúðina fyr­ir tæp­lega 26 árum ásamt fjórum dætr­unum sínum.

3.

„Í hverfi 105 í Reykjavík barst lögreglu tilkynning um ógnandi aðila í fyrirtæki.“

Frétt á fréttablaðinu.is. 

Athugasemd: Sjaldan bregðast blaðamenn sem fá það verkefni að vinna fréttir úr „dagbók lögreglunnar“. Þeir taka gleyma út á hvað starf þeirra gengur og tíunda allt. Jafnvel þó löggan haldi að póstnúmer séu heiti á hverfum. Blaðamenn afrita vitleysuna. 

Löggan talar ýmist um aðila, menn eða fólk, getur ekki gert upp hug sinn eða er svo skyni skroppin að allt þetta hrekkur upp úr henni. Blaðamenn afrita vitleysuna og gera enga tilraun til að fylgja eftir þeim fáu fréttapunktum sem löggan birtir.

Í fréttinni segir um slys:

… ekið á gangandi vegfaranda sem kenndi sér þó einskis meins og var ekið heim til sín. 

Er þetta frétt?

Í fréttinni segir:

Í Kópavogi höfðu tvær biðfreiðar ekið saman og skemmst lítilega við árekstur, ekkert líkamstjón varð á fólki.

„Biðfreiðar“ óku saman svo skemmdust þær „lítilega við árekstur“. Spyrja má hvort áreksturinn hafi orðið fyrir eða eftir „samaksturinn“ sem var „lítilegur“. Ekkert „líkamstjón varð á fólki“ en kannski á bílunum.

Tillaga: Engin tillaga.

4.

„… kall­ar eft­ir því að kjós­end­ur í Banda­ríkj­un­um styðji fram­bjóðend­ur re­públi­kana í þing­kosn­ing­un­um sem haldn­ar verða á morg­un.“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Þetta er nú meiri orðaþvælan: „kallar eftir því að kjósendur styðji“. Af hverju gat blaðamaðurinn ekki notast við fyrirsögnina:

Musk hvetur fólk til að kjósa repúblikana.

Hrákasmíðin „kalla eftir“ er komin úr ensku og tröllríður nú öllum fréttum og þykir óskaplega flott, þó veit enginn hvað hún merkir á íslensku annað en að hrópa eða kalla. Hvorugt á við hér. 

Tillaga: … hvetur kjós­end­ur í Banda­ríkj­un­um til að styðja fram­bjóðend­ur re­públi­kana í þing­kosn­ing­un­um sem haldn­ar verða á morg­un.

5.

„Þar hélt hann því fram að Guðlaugi væri ekki stætt á ráðherrastóli ef hann tapaði kosningunni.“

Frétt á dv.is.

Athugasemd: Hér er orðtökum klúðrað. Sé skáldað áfram gæti einhver gáfumaðurinn hafa sagt: „sitjandi ráðherra er ekki stætt á ráðherrastóli og þarf að stíga til hliðar“. Og þá myndi hann líklega detta.

Best er að sleppa málsháttum og orðtökum því það er aldrei að vita nema maður fari rangt með eða klúðri þeim eins og hér er gert.

Tillaga: Þar hélt hann því fram að Guðlaugi geti ekki haldið áfram sem ráðherra tapi hann kosningunni.