Mikill vindur - maður gisti á spítala - Bergið Headspace

Orðlof

Sófi, gáfa og húfa

Ýmis orð í íslensku eru langt að komin, þar á meðal orðið sófi. Það er reyndar fengið að láni úr dönsku en á samt uppruna sinn í arabísku. 

Í fljótu bragði virðist þetta orð hafa lagað sig fullkomlega að íslensku en eitt lítið atriði kemur þó upp um erlendan uppruna þess. 

Það er nefnilega alltaf borið fram með f-hljóði öfugt við önnur orð þar sem ‘f’ stendur á milli sérhljóða því það er yfirleitt borið fram sem ‘v’, t.d. í gáfa og háfur, en það á líka til að hverfa eða því sem næst, t.d. í lófi og húfa.

Orðaborgarar. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Karl­maður var hand­tek­inn í hverfi 108 í Reykja­vík fyr­ir inn­brot og þjófnað.“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Löggan er svo ferlega illa að sér að hún heldur að póstnúmer séu heiti á hverfum. 

Á Vísi stendur: 

Af öðrum verkefnum lögreglunnar í Hafnarfirði má nefna tilkynningu um óvelkominn einstakling í hjólageymslu í hverfi 221, hund sem var tekinn af eiganda vegna hirðuleysis í miðbæ Hafnarfjarðar og þjófnað úr verslun í hverfi 221.

Blaðamaðurinn er fastur í nástöðu; tvisvar nefnir hann „hverfi 221“ í sömu málsgrein. Orðalagið kemur greinilega beint frá löggunni. Málsgreinin er illa samin og of löng. Löggan kann ekki að skrifa en blaðamaður ætti að gera skár en þetta.

Verstir eru blaðamenn sem birta það sem löggan matreiðir og gera ekki neina tilraun til að laga slæm skrif og staðreyndavillur.

Tillaga: Karl­maður var hand­tek­inn í Reykja­vík fyr­ir inn­brot og þjófnað.

2.

„Við hjá BL erum þakklát fyrir að hafa fengið að vera samferða ykkur í vinnuna, á ferðalögum, í bíltúrum og á stærstu stundum lífsins.“

Auglýsing á blaðsíðu 15 í Morgunblaðinu 11.4.24.

Athugasemd: Þetta er heilsíðuauglýsing bifreiðaumboðs. Textinn er froða. Óskiljanlegt er að virðulegt fyrirtæki skuli láta svona bull fara frá sér.

Tillaga: Engin tillaga.

3.

„29 voru drepnir í sprengjuárás á ísraelska sendiráðið í Buenos Aires árið 1992 …“

Frétt á ruv.is. 

Athugasemd: Blaðamaður Ríkisútvarpsins byrjar málsgrein á tölustöfum. Heimild hans er franska blaðið Le Monde. Í vefútgáfu þess á ensku stendur:

In 1992, a bomb attack on the Israeli embassy left 29 dead. 

Þeim frönsku dettur ekki í hug að byrja málsgrein á tölustöfum.

Tillaga: Tuttugu og níu voru drepnir í sprengjuárás á ísraelska sendiráðið í Buenos Aires..

4.

„Mik­ill vind­ur var þegar eld­ur­inn kviknaði …“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Skyldi hafa verið hvasst þegar húsið brann? Veðurfræðingar tönglast á því að vindur sé mikill eða lítill. Gömul og góð orð um vind eru við það að týnast. 

Íslenskan er ríkt tungumál. Til eru á annað hundrað orð sem lýsa vindi:

1. aftakaveður
2. andblær
3. andi
4. andvari
5. áhlaup
6. bál
7. bál 
8. bálviðri
9. belgingur
10. blástur
11. blær
12. blæs
13. brimleysa
14. derringur
15. drif
16. dúnalogn
17. dús
18. fellibylur
19. fjúk
20. fok
21. foráttuveður
22. galdraveður
23. gambur
24. garri
25. gerringur
26. gjóla
27. gjóna
28. gjóstur
29. gol
30. gola
31. gráð
32. gustur
33. hrakviðri
34. hregg
35. hríð
36. hroði
37. hrök
38. hundaveður
39. hvassviðri
40. hviða
41. hvirfilbylur
42. hægviðri
43. illviðri
44. kaldi
45. kali
46. kári
47. kul
48. kuldastormur
49. kuldastrekkingur
50. kylja
51. kyrrviðri
52. kæla
53. lágdeyða
54. ljón
55. logn
56. lægi
57. manndrápsveður
58. mannskaðaveður
59. músarbylur
60. nepja
61. næðingur
62. næpingur
63. ofsarok
64. ofsaveður
65. ofsi
66. ofviðri
67. ókjör
68. óveður
69. remba
70. rembingur
71. rok
72. rokstormur
73. rumba
74. runta
75. ræna
76. skakviðri
77. slagveður
78. snarvindur
79. snerra
80. snerta
81. sperra
82. sperringur
83. stilla
84. stormur
85. stólparok
86. stólpi
87. stórastormur
88. stórveður
89. stórviðri
90. strekkingur
91. strengur
92. streyta
93. streytingur
94. stroka
95. strykur
96. súgur
97. svak
98. svali
99. svalur
100. sveljandi
101. svipur
102. tíkargjóla
103. túða
104. veðrahamur
105. veðurofsi
106. vindblær
107. vindkul
108. vindsvali
109. vindur
110. vonskuveður
111. ördeyða
112. öskurok

„Mikill vindur var …“ Mikið óskaplega er flatt og ómerkilegt að taka svona til orða þegar hægt er að grípa til einhvers af ofangreindum 112 orðum.

Hefur lesandinn tekið eftir því að nær algjörlega er hætt að rigna á Íslandi? Það er líklega af hinu góða. Aftur á móti er úrkoma ekki minni en regnið var fyrir „orðamótin“ (orðamót: glannalegt nýyrði, samanber áramót; eitt ár tekur við af öðru).

Ekki er lengur talað um hita dagsins heldur hitatölur, jafnvel rauðar og bláar hitatölur.

Svipað er með þá sem stjórna tungumálinu hjá Vegagerðinni. Aldrei er snjór á vegum en þegar það gerist heitir það snjóþekja (óþarft orð).

Tillaga: Hvasst var þegar eld­ur­inn kviknaði ….

5.

„Viggó gisti þrjár næt­ur á spít­ala í síðustu viku er hann fékk lungna­bólgu.“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Líklega var ekki pláss fyrir hann í gistihúsi eða hóteli. Nei, maðurinn veiktist og þurfti þess vegna að vera í sjúkrahúsi í þrjá daga. 

Aldrei nokkurn tímann hefur verið sagt að hjartveikur maður hafi gist í sjúkrahúsi jafnvel þó það sé staðreynd að hann hafi sofið þar. Maður er á sjúkrahúsi og í því felst að það hafi verið vegna veikinda eða slyss.

Svona er stundum skrifað út í bláinn.

Tillaga: Viggó var þrjár næt­ur á spít­ala í síðustu viku er hann fékk lungna­bólgu.

6.

„Bergið Headspace opnar á Akureyri.“

Frétt á mbl.is.

Athugasemd: Athyglisvert að ráðgjafarstöð fyrir börn og unglinga skuli bera enskt nafn. Geta menn ekki gert betur?

Tillaga: Engin tillaga.