Gerði ekki gott mót - mat haldið frá fólki - ís sem nær sterkri endurkomu

Orðlof

Ráðgátur lífsins

Dýpsta svarið við stærstu ráðgátum lífsins er þannig að hlæja að þeim – og semja svo um þær vísu! 

Halldór Armand. Smitberinn. Morgunblaðið 3.3.24, blaðsíða 22.

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Maður leiksins mætti í viðtal eftir leik.“

Frétt á ruv.is. 

Athugasemd: Líklega er þetta lélegasta fyrirsögn sem birst hefur á vef Ríkisútvarpsins. Til hvers er verið að segja þetta?

Svo er það nástaðan sem blaðamaðurinn veit ekkert hvað er. Þar að auki er  sögnin að mæta ofnotuð sérstaklega hjá yngra fólki. Ekkert er að því að segja að maðurinn hafi komið í viðtal.

Tillaga: Engin tillaga.

2.

„Í Auchter­ar­der í Skotlandi er að finna sjarmer­andi fimm stjörnu …“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Hvað merkir þetta orðalag „er að finna“? Tillagan er mun betri.

Sumir sletta ensku, ekki af því að þeir eru svo vel að sér í henni heldur vegna þess að þeir nenna ekki að hugsa á íslensku. 

Reglan er þessi: Aldrei sletta. 

Tillaga: Í Auchter­ar­der í Skotlandi er aðlaðandi fimm stjörnu ….

3.

„Skýrist í dag hvort Hera fer út.“

Frétt á blaðsíðu 8 í morgunblaðinu 11.3.24. 

Athugasemd: Máltilfinningin segir að ofangreind setning eigi að vera eins og segir í tillögunni. Sögnin að fara á að vera í viðtengingarhætt. Einföld skýring á honum er hér:

Viðtengingarháttur er notaður til þess að tákna það sem er óvíst og skilyrðisbundið, ósk eða bæn. Dæmi:

Hann vissi ekki hvort hann kæmi.

Ég færi, ef ég gæti.

Gangi þér vel.

Fari hann og veri.

Sértu í sæmd og æru. 

Ágætt yfirlit er á Wikipdiu.

Á blaðsíðu 12 í Morgunblaðinu er fyrirsögn: Geta breytt láninu ef þess þarf. Viðtengingarhátturinn hefði hentað betur: Geta breytt láninu sé þess þörf.

Tillaga: Skýrist í dag hvort Hera fari út.

4.

„Gerði ekki gott mót og dæmdur til að veita af­slátt.“

Frétt á Vísi. 

Athugasemd: Óvíst er hvaðan orðatiltækið „gera gott mót“ er komið. Líklega úr ensku. Mest er þetta notað í íþróttaskrifum. Engu að síður er þetta það tómt drasl.

Bjánalegt er að segja um þann sem stendur sig illa í fótboltaleik að hann hafi ekki „gert gott mót“. Þetta er svona nafnorðaárátta sem enskumælandi fólk væri fullsæmt af en ekki íslenskur blaðamaður, allra síst sá sem býr að langri reynslu í skrifum. 

Tillaga: Skipulagði mót illa og dæmdur til að veita afslátt.

5.

„Sum­ir hafi verið neydd­ir til að standa í marga klukku­tíma, fólk var látið liggja á mag­an­um löng­um stund­um og mat haldið frá því.“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Hvað merkir að „halda mat frá“ einhverjum. Hugsanlega er átt við að hann hafi verið sveltur. Sé svo af hverju er það ekki sagt. 

Í sjálfu sér er ekkert að því að „halda mat frá einhverjum“. Hér áður fyrr var það gert og sagt að börn ættu að borða að matarmálstímum.

Líklegast hefur blaðamaðurinn þýtt beint úr ensku og ekkert skilið.

Tillaga: Engin tillaga.

6.

„Klakinn á Þingvallavatni hefur hörfað með hækkandi sól. Þó er von á köldum norðanáttum á næstunni og hætt við að ísinn nái sterkri endurkomu.“

Frétt á blaðsíðu 15 í Morgunblaðinu 12.3.24. 

Athugasemd: Falleg mynd birtist í Mogganum og undir henni ruglingslegur texti. Hvort er klaki á Þingvallavatni eða ís? Hvað er átt við að „ís nái endurkomu“?

Þetta hefði einhvern tímann verið kallað þvæla en ekki má særa neinn, allir eiga rétt á að skrifa það sem þeim dettur í hug jafnvel þó lesandanum sé misboðið.

Móðuharðindi hugans eru mörgum erfið.

Tillaga: Engin tillaga.

7.

„Til að greiða fyrir skynsömum kjarasamningum hefur ríkisstjórnin boðað kostnaðarsamar aðgerðir sem metnar eru á 80 milljarða króna.“

Aðsend grein á blaðsíðu 13 í Morgunblaðinu 13.3.24. 

Athugasemd: Ekkert er lengur dýrt sem ætti það að vera fagnaðarefni. Hins vegar er svo margt orðið „kostnaðarsamt“. Orðið er svo vinsælt að engu tali tekur. 

Nú má búast við að dýrtíðin leggist af og „kostnaðarsamtíð“ hefjist. Margir kannast við að eitthvað sé rokdýrt en nú má það heita „rokkostnaðarsamt“ eða „ránkostnaðarsamt“. Svo vandast málið þegar eitthvað reynist manni dýrkeypt en skánar þó með orðleysunni „kostnaðarsamtkeypt“. 

Þetta bull minnir á afkynjun íslenskunnar sem margir blaðamenn stunda af hugsjón enda mega telja þeir sömu að konur séu ekki menn. Nú er talað um stjórnmálafólk, blaðafólk, lögreglufólk, hjálparsveitarfólk og svo framvegis út í hið óendalega algleymi móðuharðinda hugans eins og áður var nefnt.

Annars má nefna að kjarasamningar geta verið gerðir af skynsemi. Varla eru þeir skynsamir í sjálfu sér, eða hvað?

Tillaga: Til að greiða fyrir skynsömum kjarasamningum hefur ríkisstjórnin boðað dýrar aðgerðir sem metnar eru á 80 milljarða króna.