Niðurlagning stofnunar, sitjandi aðal- og varaþingmenn og klippt af leikmanni

Orðlof

Gustuk

Stundum er sagt að ekki sé gustuk að gera þetta eða hitt ef það þykir ekki nema sjálfsagt og líka er talað um gustukaverk í svipaðri merkingu. 

Orðið gustuk er orðið til við samruna úr orðasambandinu „guðs þökk“ og upphaflega var þetta haft um miskunnarverk eða góðverk við náungann.

Orðaborgarar

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Vest­ur voru risið og hæðin, sem höfðu verið stífuð vel af, flutt sitt á hvor­um vagn­in­um.“

Frétt á mbl.is.                                          

Athugasemd: Í fyrstu skildi ég ekki vel þessa málsgrein. Sá svo að hún var slitin í sundur með innskotssetningu. Svo áttaði ég mig á aðalatriðinu; að húsið hafði verið tekið í sundur, þakið tekið af því, og þannig var húsið flutt.

Það segir sig sjálft að hús eða annar þungaflutningur sem fluttur er á dráttarvagni hlýtur að vera vel festur, stífaður af; óþarfi að taka það fram.

Tillaga: Risið og neðri hluti hússins voru flutt vestur á tveimur dráttarvögnum.

2.

„Annað dæmi eru niðurlagning Nýsköpunarmiðstöðvar.“

Grein stjórnmálamanns á blaðsíðu 14 í Morgunblaðinu 1.6.21.                                         

Athugasemd: Undravert er hversu stjórnmálamenn eru fljótir að tileinka sér kansellístíl, stofnanamállýsku. Hún byggir á óhóflegri notkun á nafnorðum og sparlega er farið með sagnorðin. Óneitanlega er ber málsgreinin af þessu. 

Skárra er að nota orðalagið í tillögunni hér fyrir neðan.

Tillaga: Annað dæmi er um Nýsköpunarmiðstöðina sem var lögð niður.

3.

„HS Orka hefur þurft að slökkva á annarri tveggja túrbína Reykjanesvirkjunar sem …“

Frétt á forsíðu Viðskiptablaðs Moggans 2.6.21                                         

Athugasemd: Þetta stingur dálítið í augun, svona fyrst í stað. Þegar sagt er „önnur túrbínan“ er átt við að þær séu tvær. Er þá ekki óþarfi að segja „önnur tveggja“? 

Það getur verið erfitt að umorða ofangreinda setningu þannig að hún skiljist. Dæmi:

HS Orka hefur þurft að slökkva á annarri túrbínu Reykjanesvirkjunar sem …

Þetta má skilja sem svo að búið sé að slökkva á einni og nú sé slökkt á annarri en hinar séu enn í gangi. Þetta gengur auðvitað ekki því túrbínurnar eru bara tvær.

Er þá betra að orða þetta svona:

HS Orka hefur þurft að slökkva á annarri af tveimur túrbínum Reykjanesvirkjunar sem …

Já, það er hægt en er eiginlega alveg eins og málsgreinin í Mogganum.

Hallast nú helst að því að varla sé hægt að breyta orðalaginu svo vel sé.

Tillaga: Engin tillaga.

4.

„Sitjandi aðal- og varaþingmenn.“

Fyrirsögn á vefnum althingi.is.                                        

Athugasemd: Vefur Alþingis er stórmerkilegur ekki síst að þar skuli gerður greinarmunur á sitjandi þingmönnum og þeim sem eru í öðrum stellingum. Líklega má það til sannsvegar færa að þingmenn sitji á þingfundum. Allir hafa þeir sitjanda sem afar vel til setu.

Í stuttu máli hefur ritstjórn vefs Alþingis fallið í pytt enskunnar. Þeir sem telja sig fullnuma í því máli segja gjarnan „sitting Mp“ sem mér skilst með hjálp orðabókar og menntaðra manna merki einfaldlega þingmaður (MP er skammstöfun og merkir Member of Parlament). 

Á ljósmyndum og hreyfimyndum frá Alþingi má oft sjá sitjandi þingmenn, jafnvel standandi og gangandi. Þrátt fyrir ólíkar stellingar eru þingmenn bara þingmenn. 

Í lok kjörtímabils er kosið aftur til þings og þeir sem ekki eru valdir eru ekki þingmenn. Þeir sem ná kjör eru þingmenn og hvorki lýsingarorðið sitjandi eða nafnorðið sitjandi skiptir þar máli.

Ég sendi 3. júní ritstjórn vefs Alþingis athugasemd um orðalagið en hef ekki enn fengið svar. 

Tillaga: Aðal- og varaþingmenn.

5.

„Það er mikið um gróður og tré í sælureitnum þar sem Gróðrastöðin Mörk er staðsett.“

Myndatexti á blaðsíðu 10 í aukablaði um garða í Morgunblaðinu 4.6.21.                                        

Athugasemd: Þetta er ómögulegur texti. Segir afar lítið og er óhönduglega skrifaður. Tillagan er snöggtum skárri.

„Það er …“ er vinsæl en oft barnaleg byrjun á texta. Segir oftast ekki neitt. „Það er nú það.“

„Er staðsett ...“. Til hvers að bæta við „staðsett“? Miklu betra er að segja þar sem Gróðrarstöðin Mörk er. Tillagan hér fyrir neðan er samt miklu betri.

Vert er að taka það fram að fyrirtækið heitir Gróðrarstöðin Mörk ekki „Gróðrastöðin Mörk“. 

Tillaga: Mikill gróður er við Gróðrarstöðina Mörk.

6.

„Austurhöfn opnar.“

Fyrirsögn á auglýsingu á blaðsíðu 13 i Morgunblaðinu 5.6.21.                                        

Athugasemd: Austurhöfn opnar ekki neitt. Hún er opin, hafnir eru ekki yfirbyggðar. Hverfið Austurhöfn opnar ekki neitt, ekki frekar en Háaleitishverfi, Vesturbær eða Bústaðahverfi.

Allur texti auglýsingarinnar er hjárænulegur orðavaðall sem segir ekkert. Í honum segir til dæmis:

Austurhöfn er staður sem verður að upplifa.

Hvernig er hægt að skrifa svona? Þarna er verið að auglýsa íbúðir til sölu en ekki útsýni yfir eldstöðvar eða gönguferð í Heiðmörk.

Og hér er enn eitt hnoðið:

Tvennar svalir eru á íbúðunum sem veita fallegt útsýni yfir höfnina, sjóinn og fjöllin í fjarska. 

Ekki „veita“ allar svalir útsýni. Af mörgum svölum er hins vegar gott útsýni. Ljóst má þó vera að af vestur- og suðursvölum er lítið eða ekkert útsýni til fjalla. Þó má ef til vill sjá sjóinn í austurhöfninni sem mörgum þykir lítið eftirsóknarverður.

Tillaga: Austurhöfn opnuð.

7.

„BBC biðst afskökunar á að hafa ekki klippt af Eriksen.“

Fyrirsögn á ruv.is.                                         

Athugasemd: Fyrirsögnina má skila á marga vegu. Í útsendingu frá landsleik var sýnt er leikmaður fékk aðstoð lækna og annarra vegna hjartaáfalls. Með klippingu er átt við sjónvarpsútsendinguna, ekki manninn. Sem betur fer.

Á vef BBC segir:

The BBC broadcast the fixture and apologised after images of Eriksen receiving treatment were shown.

Orðalagið á ensku er miklu betra. Flestum þykir slæmt að ekki var hætt að senda út myndir af leikmanninum liggjandi á vellinum og læknunum sem stunduðu hann.

Í fréttinni segir:

Liðsmenn danska liðsins mynduðu mennskan vegg til að koma í veg fyrir að myndavélar næðu að mynda það sem fram fór. 

Betra er að segja að leikmennirnir hafi skýlt Eriksen fyrir myndavélum.

Tillaga: BBC biðst afsökunar á að hafa sýnt myndir af Eriksen í höndum lækna.