Höfuðstaður Austurlands, embætti situr autt og mikið um það að ...

Orðlof

Örlög og forlög

Orðið örlög er notað um það sem er fyrir fram ákveðið af einhverjum (guðum, forlagadísum, forsjóninni).

Sömu merkingu hefur orðið forlög. Það er notað um sköp, örlög einhvers. Orðatiltækið enginn má sköpum renna segir það sama og orðatiltækin enginn getur sín forlög flúið og enginn flýr örlög sín, það er ef forsjónin hefur ætlað einhverjum eitthvað fær hann því ekki breytt.

Um miðja 17. öld orti Guðmundur Andrésson Persíus rímur. Í sjöttu rímu, sjötta versi eru nefnd bæði orðin forlög og örlög og virðist Guðmundur gera örlítinn mun á:

Forlög koma ofan að
örlög kringum sveima,
álögin úr ugga stað,
ólög vakna heima.

Þarna er litið svo á að forlögin séu ákveðin af guðum, forlagadísum eða öðrum slíkum, en örlögin ráðist af umhverfinu og hegðuninni. Álögum valdi illar verur, en lögleysan eða ranglætið verði til heima fyrir.

Vísindavefurinn.

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Eg­ilsstaðir eru höfuðstaður Aust­ur­lands …“

Frétt á mbl.is.                                       

Athugasemd: Þvílíkt rugl í blaðamanni Moggans. Hann heldur því fram að Egilsstaðir séu höfuðstaður Austurlands en hefur auðvitað ekkert fyrir sér í þessu frekar en mörgu öðru sem hann slær fram. Tillagan hér fyrir neðan er sett fram í hálfkæringi en er ekkert vitlausari en það sem blaðamaðurinn fullyrðir.

Öll fréttin fjallar um það sem blaðamanninum finnst, allt er órökstutt og hann skrifar eins og barn. Hér er dæmi:

Tutt­ugu mín­út­ur í burtu er svo eini al­vöru skóg­ur Íslands, við Hallormsstað …

Hver skyldi hafa kennt höfundinum blaðamennsku eða bara almenn skrif. Og hvers vegna í ósköpunum birtir Mogginn þetta bull? Hallormsstaður er „í burtu“. Ekki sunnan við Egilstað eða að þangað sé tuttugu mínútna akstur.

Svo stendur í fréttinni:

Sund­laug­in er frá­bær og tjaldsvæðið og Tehúsið sem er staðsett við hlið tjaldsvæðis­ins eru frá­bær­ir án­ing­arstaðir með góðri þjón­ustu.

Nei, Tehúsið er við hliðina á tjaldsvæðinu. Eða er hlið inn á tjaldsvæðið. Engin ástæða til að nota þarna orðið „staðsettur“.

Hins vegar skjöplast höfundinum hér:

Já, ef þú vilt elta sól, hita og mist­ur þá er Aust­ur­land staður­inn.

Skyndilega ávarpar hann einhvern lesanda og spyr hann hvort hann vilji „elta“ sólina. Reyndu að „elta“ regnbogann. Það gengur álíka vel. Og fyrir börn sem ekki vita er Austurland ekki „staður“, heldur fjöldi staða.

Tillaga: Borgarfjörður eystri er höfuðstaður Norðurlands.

2.

„Ekki urðu slys á fólki þegar bifreið varð alelda.“

Frétt á ruv.is.                                       

Athugasemd: Líklega kviknaði í bílnum. Hvað er að því að segja það þannig? Er eitthvað flottara að segja að bifreiðin hafi orðið alelda?

Í fréttinni segir:

Bíllinn er altjónaður en ekki varð slys á fólki.

Þetta þýðir á léttu alþýðumáli að bíllinn sé ónýtur. Auðvitað er afar brýnt að segja fréttir á upphöfnu máli og nota nafnorð en ekki lýsingarorð eða sagnorð. Réttara er að segja að ekki urðu slys á fólki.

Ennfremur segir í fréttinni:

Eldurinn breiddist einnig frá bifreiðinni út í sinu en slökkvilið náði tökum á sinubrunanum.

Þetta merkir að eldur kviknaði í sinu við veginn en slökkviliðið hefur líklega slökkt hann. Takið eftir hversu ljúflega hið upphafna stofnanamál rennur; „slökkviliðið náði tökum á sinubrunanum“. Líklega á blaðamaðurinn við að eldurinn logi enn í tökum slökkviliðsins.

Fréttin er hálfónýt, enginn leiðbeinir blaðamanninum, öllum á Ríkisútvarpinu virðist vera sama þótt fréttir séu illa skrifaðar. Skemmd frétt smitar.

Tillaga: Ekki urðu slys á fólki þegar kviknaði í bifreið.

3.

„Pólitísk ringulreið ríkir á Haítí í kjölfar morðsins, þar sem embætti forseta situr autt …“

Frétt á blaðsíðu 20 í Morgunblaðinu 10.7.21.                                       

Athugasemd: Enn og aftur lendir Mogginn í vandræðum með þýðingar úr ensku. Þetta er þvílíkt bull að spyrja má hvort notast hafi verið við Google Translate við þýðinguna. 

Hvernig getur „embætti setið autt“? Blaðamaðurinn las annað hvort ekki fréttina yfir áður en hann skilaði henni eða þá að hann hafi haldið að hún væri í lagi. Hvort tveggja er slæmt.

Gera má athugasemdir við fleira í fréttinni. Hér er dæmi:

Er talið að mennirnir hafi yfirgefið herþjónustu á árunum 2018-2020.

Útilokað er að nota sögnina yfirgefa. Annað hvort hættu mennirnir í hernum eða eru enn þar. Hið fyrrnefnda er líklegra.

Ég velti því fyrir mér hvað sé eignlega að gerast á Morgunblaðinu. Það virðist vera stefnulaust rekald og leyfilegt sé að bjóða áskrifendum hvað sem er.

Tillaga: Pólitísk ringulreið ríkir á Haítí í kjölfar morðsins því enginn er forseti …

4.

„Mikið um að það þurfi að vaða ár á gönguleiðum.“

Frásögn á tölvufréttabréfi sem nefnist Savetravel.                                        

Athugasemd: Þetta er beinlínis illa skrifað og illskiljanlegt í þokkabót.

Ótrúlegt að fréttabréf til Íslendinga skuli nefnast „Savetravel“. Ekki er þarna borin mikil virðing fyrir íslenskunni. Þetta er svo mikill aumingjaskapur að ekki tekur nokkru tali.

Undirtitillinn er:

The official source for save adventure in Iceland.

Ekki veit ég hvað þetta þýðir en maður nokkur sem einu sinni fór til Ameríku og kom aftur nokkrum árum síðar segir að þetta þýði: 

Opinber miðlun svo hægt sé að ferðast á tryggan hátt um Ísland.

Líklega er allt fréttabréfið skrifað á óaðfinnanlegri ensku en það er viðvaningslega þýtt á íslensku.

Tillaga: Víða þarf að vaða ár á gönguleiðum.

Athugasemdir

[Helga Dögg Sverrisdóttir (IP-tala skráð) 15.7.2021 kl. 14:52]

Ágæti Sigurður.

Þú skrifar savetravel en það á að vera safetravel.

Safetravel – The official source for safe adventure in Iceland