Tónlist verði iðnaður - áköll um að Boris víki - droppinbrúðkaup

Orðlof

Einhver

Óákveðna fornafnið einhver stendur oft með nafnorði og merkir þá ’;ótiltekinn’;, t.d. þegar sagt er „;Það kom einhver maður og sótti böggulinn“;. 

Nú eru sumir farnir að nota þetta orð á nýstárlegan hátt og segja t.d. „;Ég kem eftir einhverja fimm daga“; eða „;Launin hækkuðu um einhver þrjú prósent“;. 

Í dæmum af þessu tagi merkir einhver því ’;um það bil, hér um bil’;. Enn virðist þessi notkun einskorðast við talmál og fornafnið kemur undarlega fyrir sjónir í þessu samhengi. 

Mætti láta sér detta í hug að þarna gætti áhrifa frá ensku því þar getur fornafnið some ’;einhver’; staðið í svipuðu umhverfi.

Orðaborgar. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Eins og Sölvi útskýrir þá vill hann að íslenski tónlistarbransinn hætti að vera „bransi“ og verði iðnaður, líkt og annars staðar á Norðurlöndunum.“

Frétt á blaðsíðu 12 í Morgunblaðinu 25.1.22.                                     

Athugasemd: Þetta er óskiljanlegt. Tónlist er samkvæmt orðanna hljóðan listgrein og verður aldrei iðnaður.

Á málið.is segir:

Orðið iðnaður getur merkt eftirfarandi:

• framleiðsla (sölu)vöru í höndum eða vélum
• handiðn
• iðnvarningur, iðnaðarvara, þ.e. (sölu)vara, framleidd í höndum eða vélum
• atvinnuvegur (einkum af því tagi sem 1) og 2) taka til)

Af þessu má ráða að maðurinn sem vill breyta íslensku máli og búa til iðnað úr listgrein skilur ekki málið.

„Bransi“ er fyrst og fremst talmál, sletta, á ekkert erindi í ritmál. Hægt er að nota í staðinn orðið atvinnugrein, grein eða álíka

Á ensku er iðnaður „industry“, á sænsku „industri“, sama á norsku, á frösku „industrie“, á þýsku „Industrie, Industriezweig, Industriebranche“.

Í ensku orðabókinni minni segir um „industry“:

1. economic activity concerned with the processing of raw materials and manufacture of goods in factories: new investment incentives for British industry.
2. a particular form or branch of economic or commercial activity: the car industry.
3. informal an activity or domain in which a great deal of effort is expended: the Shakespeare industry.

Af þessu má ráða að í ensku getur iðnaður þýtt fleira en vöruframleiðsla í verksmiðjum. Þarna er getið um „Shakespeare industry“ og er hægt að bæta við „publication industry“, „music industry“ og „entertainment industry“.

Ekki nokkur Íslendingu með sæmilega málkennd myndi tala um „útgáfuiðnað“, „tónlistariðnað“, skemmtanaiðnað“ eða þá „Shakespeare-iðnað“. Það væri svo til að bíta höfuðið af skömminni að tala um „fornsaganaiðnað“.

Sumir þekkja ekki orðtakið að bíta höfuðið af skömminni. Það merkir að gera eitthvað verra eða kunna ekki að skammast sín.

Tillaga: Engin tillaga.

2.

„Uppljóstranirnar um hin meintu lögbrot hafa skiljanlega vakið mikla reiði í Bretlandi, og jafnvel áköll um að nú þurfi Boris sjálfur að víkja …“

Forystugrein Morgunblaðsins 25.1.22.                                     

Athugasemd: Hvað merkir orðalagið „að vekja áköll“ um eitthvað? Hef aldrei heyrt eða séð það fyrr. Er verið að krefjast, biðja, óska eftir eða er þetta bara merkingarlaust hjal.

Forystugreinin er öll frekar illa skrifuð rétt eins og höfundinum hafi verið fengið það verkefni að skrifa í flýti grein um ensk stjórnmál. Í þokkabót virðist bögglast fyrir honum að skrifa eðlilega sögu, framvinda greinarinn er er samhengislítil.

Tillaga: Engin tillaga.

3.

„Við ákváðum því að halda okk­ur við dropp-heitið – sem all­ir skilja sem vilja …“

Frétt á mbl.is.                                      

Athugasemd: Presturinn í Grafarvogskirkju sýnir íslensku máli ótrúlega vanvirðu. Hann velur að nota enska orðalagið „drop-in-brúðkaup“ í stað íslensku. Telur að allir skilji það. Hann ber þetta fyrir sig:

Já, ég kann­ast al­veg við þessi sjón­ar­mið og við reynd­um fyr­ir athafnadag­inn í fyrra meðal ann­ars í sam­starfi við ís­lensku­fræðinga og raun­ar fleiri að finna gott ís­lenskt heiti. Vand­inn þá var hins veg­ar sá að þær til­lög­ur að nöfn­um sem við vor­um með á blaði mátti mis­skilja eða snúa út úr.

Ekki fannst hæfilegt orð á íslensku og því varð úr að nota enskuna. Auðvitað er betra að brúka enskuna því hana skilja allir sem vilja. Skítt auma tungumálið, íslenskuna, enginn skilur hana, jafnvel þeir sem vilja. Presturinn hefði getað sagt:

Svo er ákaflega mikilvægt að nota enska frasa, svo mikilvægir fyrir kirkjubissnisinn. Annar myndu engir skilja eða nýta sér droppinbrúðkaup.

Og bættur sér skaðinn, hefði þá hrokkið upp úr einhverjum.

Svo áhugasamur er presturinn að ástæða er til að benda honum á fleiri viðskiptatækifæri sem felast í enskum hugtökum eins og „drive-in-messu“ eða jafnvel „drive-through-sakramenti“.

Svo mætti höfða til „dropp-out-safnaðarbarna“, það er þeirra sem eru hættir í þjóðkirkjunni vegna ýmiskonar hegðunar presta.

Munum að vegurinn til heljar er yfirleitt varðaður góðum ásetningi. Góða fólkið, sem telur að smávægileg enska skaði ekki íslenska tungu, mun valda því að íslensk tunga deyi út, hægt og hægt. Svo óskaplega margir eru líkir prestinum í Grafarvogskirkju, nenna ekki að hugsa á íslensku en eru fastir í ensku málfari. Til sönnunar má benda á að æ fleiri íslensk fyrirtæki bera ensk nöfn.

Svo er það parið sem allt eins getur hafa sagt:

Sko, við vorum að pæla í því að gifta okkur í Grafarvogskirkju 22.2.22 en þar var allt fullt. Svo við ákváðum að fara í Ásatrúarsöfnuðinn þar var allt opið. Auðvitað skilja þetta allir sem vilja.

Að endingu legg ég til að Grafarvogskirkja breyti um nafn og verði héðan í frá kölluð „Grafarvogur-Church“. Allir skilja þetta sem vilja.

Tillaga: Við ákváðum því að halda okk­ur við hraðbrúðkaup – sem all­ir skilja sem vilja …

4.

„Ankringislegt að Strandabyggð skeri sig ein úr.“

Fyrirsögn á blaðsíðu 6 í Fréttablaðinu 26.1.22                                  

Athugasemd: Líklega þekkja fæstir þetta orð, ankringislegur, svo ankannalegt sem það nú er. Það er ekki þekkt í nútímamáli og varla að sjálfur Gúggöl þekki það. Veit hann þó allt.

Orðið merkir undarlegur, fáránlegur og jafnvel ankannalegur, kringilegur, öfugsnúinn. Kringilegur getur merkt broslegur, kostulegur eða kátbroslegur.

Líklega er átt við að það sé undarlegt eða kátbroslegt að Strandabyggð skeri sig úr enda eina sýsla landsins þar sem engin kórónuveira hefur fundist. 

Á Austfjörðum hefur fundist sauðfé sem er með náttúrulegri vörn gegn riðu. Það gefur möguleika á að rækta riðufrítt sauðfé. Má vera að það sé líka hægt að rækta kórónuveirufrítt fólk. Spennandi tímar framundan.

Tillaga: Engin tillaga.