Frettabladid - leggja upp laupana - nauðsyn þess -

Orðlof

Tónskáld

Orðið tónskáld er snilldarhugtak enda hafa íslenskir málnotendur kunnað því svo vel að það er almennt miklu meira notað en kompónisti. 

Hið ævagamla orð hljóðfæri samsvarar orðum á borð við verkfæri og eldfæri. 

Sögnin að tónsetja er auðskilin; tónskáldið tónsetti ljóð Ingibjargar. Þá eru lýsingarorðin ómstríður og ómblíður lýsandi um viss tónbil eða tóna. 

Ari Páll Kristinsson. Tungutak. Morgunblaðið 26.3.22. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Glerverksmiðjan Samverk á Hellu, Trésmiðjan Börkur Akureyri, Gluggasmiðjan Selfossi og Sveinatunga hafa nú sameinast undir einu nafni, Kambar.“

Frétt á blaðsíðu 28 í Morgunblaðinu 24.3.22.                                     

Athugasemd: Hvað er eiginlega að gerast? Eru menn orðnir bilaðir? Velja íslenskt nafn fyrir íslenskt fyrirtæki. Er enskan ekki nógu góð, má ekki kalla fyrirtækið því ómþýða nafni „United construction company“?

Það heyrir til tíðinda að nýtt fyrirtæki eða sameinuð fái íslenskt nafn. Allir sem að málum koma eru víst svo gáfaðir og eldklárir og telja að íslensk tunga er næstum því hjákátleg í samanburði við hina helgu ensku.

Eigendum og starfsönnum Kamba ehf. er hér með óskað gæfu og velfarnaðar á íslenskum markaði. Nafnið er frábært.

Tillaga: Engin tillaga.

2.

„Frettabladid.is.“

Einkenni á vef fréttablaðsins.is.                                     

Athugasemd: Fréttablaðið hefur nú breytt um nafn á vefnum og heitir nú frettabladid.is. Þetta er furðuleg breyting og algjörlega óþörf. Allir vita að veffang fjölmiðils er yfirleitt nafnið.

Meðan „Frettabladid“ hét Fréttablaðið var linkur á bak við nafnið sem leiddi lesandann á réttan stað.

Stjórnendur „Frettabladid“ gerðu hér gamaldags og hallærisleg mistök.

Hér hefur upp á síðkastið verið tekin upp sú stefna að fallbegja vefföng, skrifa „Frétt á Frettablaðinu.is“. Að vísu breytir forritið á moggablogginu fyrsta stafnum í veffanginu í lítinn. Engu að síður er leitast við að fallbeygja veffang og er það í samræmu við málvenju. Linkurinn á bak við orðið er svo það sem skiptir máli og flytur lesandann á réttan stað.

Tillaga: Fréttablaðið.is.

3.

„Heineken leggur upp laupana í Rússlandi“

Frétt á mbl.is.                                      

Athugasemd: Vissulega getur orðatiltækið „leggja upp laupana“ merkt að hætta samkvæmt því sem segir í Mergi málsins eftir Jón G. Friðjónsson. Þó má segja að það sé nú á tímum oftar notað eftir hrakfarir þess sem hættir. Enda segir í bókinni að það geti líka merkt að deyja eða fara á hausinn.

Enginn ástæða er að gera lítið úr ákvörðun Heneken í Rússlandi. Fyrirtækið gerir það sem flest önnur hafa gert eftir innrás Rússa Í Úkraínu. Yfirgefur Rússland, kveður Pútín.

Tillaga: Heineken hættir rekstri í Rússlandi

4.

„Vólódímír Selenskí, forseti Úkraínu, ítrekaði í nótt nauðsyn þess að koma tafarlaust á friði í landinu.“

Frétt á vísi.is.                                      

Athugasemd: Hafa lesendur tekið eftir þessu orðalagi „nauðsyn þess“. Þetta er svo óskaplega algengt og finnst í fjölmiðlum í nokkrum tilbrigðum. 

Fornafnið „þess“ er gjörsamlega þarflaust, hjálpar ekkert. Vera má að orðalagið þyki gáfulegt.

Í fréttinni segir líka:

Hér má finna vakt gærdagsins.

Betra er:

Hér eru helst fréttir gærdagsins.

Orðalagið „má finna“ er þarflaust. Á linknum sem upp er gefinn eru fréttir gærdagsins og væntanlega nöfn þerra sem sáu um hana, stóðu vaktina.

Tillaga: Vólódímír Selenskí, forseti Úkraínu, sagði í nótt enn að nauðsynlegt væri að koma tafarlaust á friði í landinu.

5.

„Hópur alls óþekktra tónlistarmanna hefur náð mikilli spilun á streymisveitunni Spotify, með einfaldri, oft endurtekningasamri tónlist.“

Frétt á ruv.is.                                      

Athugasemd: Ekki er víst að allir skilji orðið „endurtekningasamur“ enda svo óalgengt að það er ekki í orðabókinni minni. Lýsingarorðið er myndað með orðinu endurtaka og samur. Líkt og fleiri orð eins og eftirtektarsamur, raupsamur og ábyggilega mörg fleiri.

Fréttin er hins vegar nokkuð vel skrifuð og lesandinn fær nokkurn skilning á orðinu „eftirtekningarsamur“. Hugsanlega er átt við tónstef sem endurtekin eru í sífellu.

Tillaga: Hópur alls óþekktra tónlistarmanna hefur náð mikilli spilun á streymisveitunni Spotify, með einfaldri, oft tónlist sem byggist á endurtekningum.