Kyrkja til dauða - hljóta súrefnisskort - skilur eftir sig dóttur

Orðlof

Þeir eða þau foreldrarnir

Þegar málfræðilegt kyn orða stangast á við náttúrulegt kyn þess sem orðið vísar til eiga málnotendur oft erfitt með að ákveða í hvaða kyni fornöfn eiga að vera. Á að segja „þeir“ eða „þau“ um foreldra sína eða krakkana í næsta húsi? 

Orðin foreldrar og krakkar er bæði karlkyns og með þeim er yfirleitt notað þeir: „Ég heimsótti foreldra mína. Þeir eru lasnir.“ 

Þetta getur hljómað illa því bæði þessi orð vísa til blandaðs pars eða hóps.

Orðaborgarar 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Minnismerki í Kænugarði þakið sprengjuvarnarpúðum ásamt áköllum til heimsbyggðarinnar.“

Myndatexti á blaðsíðu 6 í Fréttablaðinu 10.8.22.

Athugasemd: Þarna stendur að minnismerkið sé meðal annars „þakið áköllum“. Eftir myndinni að dæma eru þarna margísleg skilaboð rituð á pappaspjöld og fleira. „Sprengjuvarnarpúðarnir“ eru greinilega bara hvítir sandpokar.

Svo er það forsetningin „ásamt“. Hún er óþörf önnur hefði verið betri eins og sjá má í tillögunni.

Tillaga: Minnismerki í Kænugarði er varið með sandpokum og fyrir neðan eru margvíslegar áletranir.

2.

„Að minnsta kosti átta rúss­nesk­ar herflug­vél­ar virðast hafa verið eyðilagðar í kjölfar þess sem virðist hafa verið árás á flug­stöð Rússa á Krímskaga á þriðju­dag.“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Málsgreinin er slæm. Óþarfa upptugga er „virðist hafa“, kallast nástaða. Oft getur verið gott að nota ekki fornafnið „þess“. Það er ofnotað; til dæmis „mikilvægi þess“, og býr til flatt og tilgerðarlegt mál.

Í fréttinni segir:

Rúss­land hef­ur í yf­ir­lýs­ing­um sín­um um at­b­urðinn neitað því að herflug­vél­ar hafi skemmst, á skjön við nýju gervi­hnatta­mynd­irn­ar.

Þarna vantar eitthvað inn í, til dæmis: … sem er á skjön við nýju gervihnattamyndirnar. 

Tillaga: Að minnsta kosti átta rúss­nesk­ar herflug­vél­ar virðast hafa verið eyðilagðar í því sem kann að hafa verið árás á flug­stöð Rússa á Krímskaga á þriðju­dag.

3.

„… og ekki leyfa andrúmsloftinu að kyrkja okkur til dauða.“

Frétt á vísi.is.

Athugasemd: Sögnin að kyrkja merki að drepa með því að þrengja að hálsi. Of mikið er að „kyrkja mann til dauða“. Sá sem hefur verið kyrktur er ekki á lífi, hann er dauður.

Í fréttinni segir:

Við erum með DNA í okkar liði …

Þetta skilst ekki. Má vera að þara vanti eitt ’a’, að fótboltaliðið sé með danskan leikmenn en hvers vegna eru þá notaður hástafir. 

Of mikið er að tvítaka að þjálfarinn hafi „setið fyrir svörum“. Blaðamaðurinn gleymir að lesa frétt sína yfir fyrir birtingu.

Tillaga: … og ekki leyfa andrúmsloftinu að kyrkja okkur.

4.

„Hún hlaut mik­inn súr­efn­is­skort sem olli al­var­leg­um heilaskaða.“

Frétt á mbl.is.

Athugasemd: Hvernig er hægt „hljóta súrefnisskort“? Honum er ekki úthlutað og því verða menn fyrir súrefnisskorti. Eða er hægt að „hljóta“ hungur, handleggbrot, þunglyndi eða eitthvað álíka?

Tillaga: Hún varð fyrir miklum súr­efn­is­skort sem olli al­var­leg­um heilaskaða.

5.

„Pure North gerir staura úr endurunnu heyrúlluplasti.“

Frétt á blaðsíðu 11 í Morgunblaðinu 12.8.22.

Athugasemd: Markaðurinn er á Íslandi, kaupendurnir eru íslenskir, hráefnið er íslenskt og plaststaurarnir eru settir í íslenska jörð.

Samt er fyrirtækið nefnt „Pure North“. Er til eitthvað bjálfalegra í íslensku viðskiptalífi? Enn eitt dæmið um hnignun íslensks máls. 

Tillaga: Engin tillaga.

6.

„Magnað sjónarspil.“

Frétt á blaðsíðu 14 í Morgunblaðinu 14.8.22.

Athugasemd: Tilkomumikið eldgos, sólarlag, skýjafar, brim og svo framvegis er oftar en ekki í fjölmiðlum kallað „sjónarspil“. Orðið er ofnotað og útjaskað, orðið nærri því merkingarlaust. Hvað er að því að tala um fegurðina í eldgosinu, sólarlaginu, skýjafarinu og briminu? Eða dulúð, ásýnd, sýning og svo framvegis. Finna upp á einhverju laglegu í stað þess að apa upp eftir öðrum.

Tillaga: Mikilfengleg sjón.

7.

„Olivia Newton-John skilur eftir sig eina dóttur …“

Frétt á blaðsíðu 28 í Morgunblaðinu 15.8.22.

Athugasemd: Fyrir kemur að fólk skilur eftir sig símann, vegabréfið, gleraugun og jafnvel annað þegar það fer út úr húsi. Sumir eru jafnvel vísir með að gleyma sjálfum sér. 

Þegar kallið hinsta kemur skilur enginn neitt eftir sig. Á íslensku er það orða þannig að sá sem deyr lætur eftir sig nána eftirlifendur, maka, börn og jafnvel samrýmda vini. 

Mikill munur er að láta eftir sig og skilja eftir sig. Fellibylur skilur eftir sig slóð eyðileggingar, segja fjölmiðlar. Varla lætur hann neitt eftir sig þó hann verðið að lægð og hverfi loks.

Tillaga: Olivia Newton-John lætur eftir sig eina dóttur …