Sveigjanlegt starfsfólk - talsverður vindur

Orðlof

Skeleggur

Sá sem er djarfur og einarður er stundum sagður vera skeleggur. Í nútímamáli er orðið aðallega haft um þá sem flytja eitthvert mál af krafti og mælsku en í fornu máli ekki síður um þá sem voru djarfir og kappsfullir í orrustu. 

Hvort tveggja er reyndar líkingamál því orðið skeleggur er samsett úr kvenkynsorðunum skel og egg (á hnífi) og bókstafleg merking þess ætti því að vera ’með skelþunna egg’ eða með öðrum orðum ’flugbeittur’. 

Í fyrndinni kann að hafa verið talað um skelegg vopn en einkunnin síðan færst yfir á þá sem beita vopnunum og loks, þegar draga fór úr vígaferlum, á þá sem berjast með orðin ein að vopni.

Orðaborgarar. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Sveigjanleiki starfsfólks sjálfsögð mannréttindi.“

Aðsend grein á blaðsíðu 27 í Morgunblaðinu 28.2.22.

Athugasemd: Væru slík mannréttindi tryggð gæti ég fari í splitt, snert tærnar án þess að beygja hnén og afrekað enn fleira sem ég reyni ekki lengur.

Að aulafyndninni slepptri er ljóst að fyrirsögnin er gölluð. Þarna er átt við að fólk geti ráðið því hvenær það hættir störfum vegna aldurs.

Tillaga: Sveigjanleg starfslok sjálfsögð mannréttindi.

2.

„Var Óskar þá á leið með einn særðan einstakling af þeim 16 sem bjargað var á sjúkrahús.“

Frétt á blaðsíðu 4 í Morgunblaðinu 29. ágúst 2022.

Athugasemd: Orðaröð skiptir máli. Tillagan fyrir neðan er mun skárri.

Tillaga: Óskar var þá á leið á sjúkrahús með einn af þeim 16 sem bjargað var.

3.

„Fram kom í svari Jóns Baldvins við tillögu Þorsteins um viðurkenningu Íslands á sjálfstæði Eystrasaltsríkjanna á Alþingi að viðurkenning Íslands á fullveldi Eystrasaltsríkjanna væri í fullu gildi.“

Frétt á vísi.is. 

Athugasemd: Um hvað er verið að tala? Já, „viðurkenningu Íslands á sjálfstæði/fullveldi Eystrasaltsríkjanna“. Var ekki hægt að segja þetta oftar?

Grínlaust: Þetta er svakalegasta nástaða sem um getur í gjörvallri fjölmiðlasögu Íslands.

Tillaga: Fram kom í svari Jóns Baldvins við tillögu Þorsteins um viðurkenningu Íslands á sjálfstæði Eystrasaltsríkjanna á Alþingi að hún væri í fullu gildi.

4.

„Tals­verður vind­ur var á Hlíðar­enda sem hafði nokk­ur áhrif á leik­inn en …“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Veðurfræðingum er að takast að kenna almenningi að nota ekki gömul og góð veðurorð heldur tala oftast um mikinn vind eða lítinn. Hversu flatt og ómerkilegt verður málið þegar einhæfnin drepur allt í dróma.

Stundum hvarflar að manni að orðaforði margra sem starfa í fjölmiðlum sé ansi rýr. Þetta datt mér í hug þegar veðurfræðingur sagði að á landinu væri vindasamt. Þeir eldri hefðu líklega sagt að víða væri hvasst enda fjölmörg orð og orðasambönd til sem lýsa veðri, ekki síst „vindasemi“.

Á annað hundrað orð eru til á íslensku sem lýsa vindi. Nefna má þessi:

1. aftakaveður
2. andblær
3. andi
4. andvari
5. áhlaup
6. bál
7. bál 
8. bálviðri
9. belgingur
10. blástur
11. blær
12. blæs
13. brimleysa
14. derringur
15. drif
16. dúnalogn
17. dús
18. fellibylur
19. fjúk
20. fok
21. foráttuveður
22. galdraveður
23. gambur
24. garri
25. gerringur
26. gjóla
27. gjóna
28. gjóstur
29. gol
30. gola
31. gráð
32. gustur
33. hrakviðri
34. hregg
35. hríð
36. hroði
37. hrök
38. hundaveður
39. hvassviðri
40. hviða
41. hvirfilbylur
42. hægviðri
43. illviðri
44. kaldi
45. kali
46. kári
47. kul
48. kuldastormur
49. kuldastrekkingur
50. kylja
51. kyrrviðri
52. kæla
53. lágdeyða
54. ljón
55. logn
56. lægi
57. manndrápsveður
58. mannskaðaveður
59. músarbylur
60. nepja
61. næðingur
62. næpingur
63. ofsarok
64. ofsaveður
65. ofsi
66. ofviðri
67. ókjör
68. óveður
69. remba
70. rembingur
71. rok
72. rokstormur
73. rumba
74. runta
75. ræna
76. skakviðri
77. slagveður
78. snarvindur
79. snerra
80. snerta
81. sperra
82. sperringur
83. stilla
84. stormur
85. stólparok
86. stólpi
87. stórastormur
88. stórveður
89. stórviðri
90. strekkingur
91. strengur
92. streyta
93. streytingur
94. stroka
95. strykur
96. súgur
97. svak
98. svali
99. svalr
100. 100.sveljandi
101. 101.svipur
102. 102.tíkargjóla
103. 103.túða
104. 104.veðrahamur
105. 105.veðurofsi
106. 106.vindblær
107. 107.vindkul
108. 108.vindsvali
109. 109.vindur
110. 110.vonskuveður
111. 111.ördeyða
112. 112.öskurok

Legg til að lesandinn lesi listann aftur og aftur og leggi á minnið. 

Hvað orð er fallegast. Gráð? Sperringur? Kæla? Tíkargjóla? Rumba? Kylja? Stilla?

Öll eru orðin afskaplega falleg og synd ef flatneskjan geri út af við þau; „mikill vindur“, „talsverður vindur“, „lítill vindur“ ... 

Tillaga: Hvasst var á Hlíðar­enda sem hafði nokk­ur áhrif á leik­inn en …