Andrúmsloft á uppleið - að gera sér ekki mikinn greiða - kjöt á beinum ásakana

Orðlof

Prentvillan

Fimmta útgáfan var Grútarbiblía, gefin út árið 1813. Hún er nefnd svo vegna prentvillu. Þar sem átti að standa Harmagrátur Jeremía stóð Harmagrútur Jeremía.

Morgunblaðið, 2.3.01, C hluti, blaðsíða 31 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Ólaf­ur er höf­und­ur hinn­ar ný­út­gefnu bók­ar Ræt­ur, sem hann lýs­ir sem leit að spurn­ing­um sem hann hef­ur haft um eigið líf.“

Frétt á mbl.is.                                      

Athugasemd: Þetta er ekki vel orðað. Spurningarnar um lífið, tilgang þess og vegferð einstaklingsins eru ærið margar en svörin eru fá, mótsagnakennd og stundum þoku hulin. Getur verið að blaðamaðurinn hafi ruglast þarna eitthvað í ríminu. Að minnsta kosti skilst seinni hluti málsgreinarinnar ekki.

Lausi greinirinn á alls ekki við. Yfirleitt reyna vanir skrifarar að komast hjá því að nota tilvísunartenginguna ’sem’ tvisvar í sömu málsgrein. Betra er að umorða eða nota punkt. Stundum er það erfitt.

Jón F. Friðjónsson segir í Málfarsbankanum:

Tilvísunarorðin sem og er vísa ávallt til fallorða í íslensku, t.d.:

Bókin, sem ég las, var skemmtileg. 

Í öðrum tungumálum, t.d. ensku og dönsku, geta tilvísunarorð einnig vísað til setninga, t.d.:

He said he was innocent which is true (’hann sagðist vera saklaus og það er satt’). 

Þess gætir í vaxandi mæli að tilvísunarorð í íslensku séu notuð að erlendum hætti, þannig að þau séu látin vísa til sagnorða, t.d.: 

Hann sagði að þetta væri lygi sem er [þ.e. en það er] ekki rétt. 

Þetta er athyglisvert.

Tillaga: Ólaf­ur er höf­und­ur Róta, bókar sem hann segir vera um leit að svörum við spurningum sínum um líf sitt.

2.

„900 nýjar bitcoin-myntir eru „grafnar“ upp á hverjum degi …“

Frétt á blaðsíðu 23 í Morgunblaðinu 20.11.21.                                     

Athugasemd: Morgunblaðið reynir án afláts að koma því inn hjá lesendum sínum að það sé í lagi að byrja málsgreinar á tölustöfum. Hvað á maður eiginlega að halda? Vita blaðamennirnir ekki betur? Enn ótrúlegra er að stjórnendur blaðsins skuli ekki vera betur að sér.

Á mbl.is hefst frétt á þessa leið:

37 ára göm­ul kona frá Kúbu seg­ir ...

Dæmi úr Mogganum eru enn fleiri. Hvað er eiginlega að þarna uppi við Rauðavatn?

Tillaga: Á hverjum degi eru 900 nýjar bitcoin-myntir „grafnar“ upp …

3.

„Ólöf Helga segir and­rúms­loft innan Eflingar á upp­leið.“

Fyrirsögn á fréttablaðinu.is                                     

Athugasemd: Frekar óhönduglega samin fyrirsögn. Sá sem bjó hana til hefur haft í huga að andrúmsloftið hafi skánað og allt sé því á uppleið. Ekki er hægt að blanda þessu tvennu saman svo vel sé.

Tillaga: Ólöf Helga segir and­rúms­loft innan Eflingar sé að skána.“

4.

„Bretar hentu rúmlega 600.000 skömmtum af bóluefni AstraZeneca gegn kórónuveirunni eftir að þeir runnu út.“

Frétt á dv.is.                                     

Athugasemd: Glösin undir bóluefnið hafa líklega verið lek annars hefði það ekki runnið út. Þó gæti verið að síðasti dagur notkunar hafi runnið upp og því hafi ekki verið hægt að nota það. 

Sögnin að renna er ekki góð í þessu sambandi því þá mætti halda að bóluefnið hafi lekið úr glösunum. Réttara er að segja að skammtarnir hafi runnið úr á tíma og ruglast enginn á því orðalagi.

Tillaga: Bretar hentu rúmlega 600.000 skömmtum af bóluefni AstraZeneca gegn kórónuveirunni eftir að þeir runnu út á tíma.

5.

„Kínversk stjórnvöld hafa ekki gert sér mikinn greiða utan landsteinanna með framferði sínu vegna ásakana tennisstjörnunnar Peng Shuai.“

Leiðari Morgunblaðsins 22.11.21.                                     

Athugasemd: Er hægt að gera sjálfum sér greiða? Orðalagið er tóm vitleysa því hver og einn vinnur að eigin hagsmunum meira eða minna.

Greiði merkir aðstoð, hjálp. Til er orðið greiðasala sem merki veitingasala. Sá sem er greiðasamur eða greiðvikinn er hjálpsamur. 

Engu líkar er en að höfundurinn sé annað hvort fljótfær eða hann áttar sig ekki á blæbrigðum íslensks máls. 

Tillaga: Kínversk stjórnvöld hafa staðið sig illa utan landsteinanna vegna ásakana tennisstjörnunnar Peng Shuai.

6.

„Ekki mikið kjöt á beinum ásakana.“

Fyrirsögn á blaðsíðu 6 í Morgunblaðinu 23.11.21.                                   

Athugasemd: Asnalegt orðalag. Ein besta reglan fyrir skrifara er að ofnota ekki orðtök eða orðatiltæki heldur nota einfalt mál. Þegar sagt er að ekki sé mikið kjöt á beinunum er átt við að eitthvað sé lítið eða rýrt. Best er að segja það beinum orðum.

Í fréttinni segir viðmælandinn og er tekið fram að hann hafi sent blaðinu skriflega yfirlýsingu:

Við því hefur ekki verið brugðist – sem gefur til kynna að ekki sé mikið kjöt á beinum þessara ásakana.

Þarna á ekki að vera þankastrik, frekar komma. Greinilegt er að viðmælandinn forðast að taka ákveðið til orða, fer undan í flæmingi í stað þess að segja að ásakanirnar séu beinlínis rangar. Kemur þetta greinilega í ljós í lok fréttarinnar.

Hefði viðmælandinn viljað halda áfram í flæmingnum hefði hann átt að nota svipað orðalag og er í tillögunni hér fyrir neðan.

Tillaga: Ekki mikið til í þessum ásökunum.