Styðja við ráðherra - gífurlegt jafnræði - sýna flotta frammistöðu

Orðlof

Gaurinn

Það er alveg fyrirhafnarinnar virði að hlusta eftir umskiptingum í eigin talmáli, til hvaða orða við grípum þegar önnur koma ekki strax til okkar. Og jafnvel hvort orðaleppalistinn hafi breyst í gegnum tíðina. 

Dæmi er dæmi um enn einn lepp sem nýtur vinsælda. 

Þú opnar bara dæmið á hliðinni og setur gaurinn oní. Tosar svo í draslið þangað til dælan fer í gang.

Lauflétt að taka bensín með slíkri leiðsögn. 

Sigurbjörg Þrastardóttir. Tungutak. Morgunblaðið 22.1.22. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Liz Truss, utanríkisráðherra Bretlands, sagði í gær að hún styddi „100 prósent“ við forsætisráðherrann Boris Johnson …“

Frétt á blaðsíðu 23 í Morgunblaðinu 22.1.22.                                     

Athugasemd: Æ, æ. Mikill munur er á því að styðja einhvern og styðja við einhvern. Vel má vera að forsætisráðherra Breta veiti ekki af stuðningi og sem betur fer styður utanríkisráðherrann hann, ekki við hann. 

Röð orða í málsgreininni er óeðlileg. Á vef enska fjölmiðilsins Daily Record segir:

Liz Truss has pledged “100 per cent” support for Boris Johnson …

Hér heima orðum við það þannig að ráðherrann styðji Boris 100 prósent. Það er að segja, prósentin koma á eftir. Þýðingin er hrá. Orðaröð í ensku er oft allt önnur en í íslensku. 

Í fréttinni segir:

… en hún sagði að hún teldi að Johnson væri að standa sig mjög vel …

Miklu betra er að orða þetta einfaldar og þá í viðtengingarhætti:

… en hún sagði að hún teldi að Johnson stæði sig mjög vel …

Öll fréttin er ekki vel skrifuð. Fréttastjóri eða ritstjóri hefði átt að gera athugasemdir og hvetja blaðamanninn til að gera betur.

Tillaga: Liz Truss, utanríkisráðherra Bretlands, sagði í gær að hún styddi forsætisráðherrann Boris Johnson „100 prósent“ …

2.

„Í gær greind­ust 1.224 inn­an­lands …“

Frétt á mbl.is.                                      

Athugasemd: Þau merkilegu tímamót urðu þennan dag í sögu Morgunblaðsins að engin málsgrein ábyrjaði tölustaf í síendurteknu stagli um útbreiðslu kórónuveirunnar. 

Mistök? Nei, líklegra er að blaðmenn Moggans kunni núna regluna: Aldrei byrja málsgrein á tölustöfum.

Að vísu eru aðeins birtar þrjár tölur í fréttinni. Engu að síður er ástæða til að óska Mogganum til hamingju með afrekið.

Tillaga: Engin tillaga.

3.

„14 árum síðar lauk sjómannsferli Guðjóns …“

Frétt á blaðsíðu 8 í Morgunblaðinu 22.1.22.                                     

Athugasemd: Önnur merk tímamót urðu á Mogganum. Einn af reyndustu blaðamönnum hans kann ekki þessa reglu: Aldrei byrja málsgrein á tölustöfum. 

Síðar í fréttinni segir:

35 árum eftir Gullfossævintýrið var Guðjón kominn í land aftur …  

Aftur byrjar hann málsgrein á tölustöfum. Betra hefði verið:

Guðjón fór aftur í land 35 árum eftir Gullfossævintýrið …

Þegar eldri og reyndari blaðamenn Moggans geta ekki gert betur hvað má þá segja um þá hina? Svo læra börnin sem fyrir þeim er haft.

Tillaga: Sjómannsferli Guðjóns lauk fjórtán árum síðar …

4.

„29:29 jafn­tefli því niðurstaðan. Bæði Rúss­ar og Pól­verj­ar eiga þar með ekki leng­ur mögu­leika á að kom­ast í undanúr­slit.“

Frétt á mbl.is.                                      

Athugasemd: Margir blaðamenn Moggans kunna ekki regluna einföldu: Aldrei byrja málsgrein á tölustöfum.

Íþróttablaðamenn á Ríkisútvarpinu tala aldrei um úrslit í kappleikjum. Þeir segja að leikur endi með „niðurstöðu“. Og nú hafa blaðamenn Moggans smitast af þessu flata og aumlega talsmáta.

Blaðamaðurinn segir að „bæði löndin komist ekki í undanúrslit“. Vanir skrifarar hefðu orðað það þannig að hvorki Rússar né Pólverjar komist í undanúrslit …“

Á málið.is segir:

Samtengingin hvorki … né er svokölluð fleyguð samtenging. Nafnið er dregið af því að venjulega er eitt eða fleiri orð á milli hvorki og né.

Hann gat hvorki hreyft legg né lið. 
Skorti þar þá hvorki vist né drykk góðan.

Í fréttinni segir:

Gíf­ur­legt jafn­ræði var með liðunum all­an leik­inn …

Af samhenginu í fréttinni má skilja að jafnræði hafi verið með liðunum. Þá er útlokað að jafnræði hafi verið mikið eða gífurlegt. Það gengur gegn allri rökhugsun. 

Jafnræði merkir að jafnt sé á komið með tveimur eða fleiri. Ráða jafnt samkvæmt orðanna hljóðan.

Oft er talað um jafnræði kynjanna en aldrei mikið eða gríðarlegt jafnræði milli þeirra. Þannig orðalag er bara rökleysa.

Hvað skyldi þá lítið jafnræði merkja? Jú, annað liðið var betra.

Íþróttablaðamönnum hættir oft til að „ofskrifa“ fréttir, segja frá í löngu og flóknu máli.

Tillaga: Leikurinn endaði með jafntefli, 29:29. Hvorki Rússar né Pólverjar komast ekki í undanúrslit.

6.

„Ísland sýndi reyndar flotta frammistöðu á mótum Dönum eftir …“

Frétt á blaðsíðu 26 í Morgunblaðinu 24.1.22.                                     

Athugasemd: Hvað merkir að „sýna flotta frammistöðu“? Líklega að standa sig vel. Af hverju getur blaðamaðurinn ekki orðað þetta þannig eða betur? 

Orðalagið er algjörlega enskt:

Iceland actually showed a great performance …

Íslenskan er sagnorðamál. „Sýna frammistöðu“ er nafnorðamál rétt eins fram kemur í ensku þýðingunni. Að sjálfstöðu eru undantekningar frá þessu í íslensku en hér er orðalagið út í hött.

Í staðinn fyrir að „sýna góða frammistöðu“ á að segja að liðið hafi einfaldlega staðið sig mjög vel, ágætlega, frábærlega og svo framvegis. 

Blaðamaðurinn las fréttina ekki yfir fyrir birtingu og sá ekki villuna. Ein villa er einni of mikill. Liðið lék á móti Dönum ekki „mótum“. Villuleitarforrit finnur ekki annað en ranglega stafsett orð.

Tillaga: Ísland stóð sig reyndar afar vel á móti Dönum eftir …