Grípa jarðarbúa í bólinu - Kínverjar þurfi að greiða - triggeraðist - taka hlið

Orðlof

Sletta

1. Berum virðingu fyrir móðurmálinu, það hefur ekkert með þjóðrembu að gera.
2. Við höfum enga þörf fyrir aktjúallí og beisikklí í íslensku.
3. Viðurkennum aldrei að það sé fínt að sletta. Leggjum okkur samt fram um að læra ensku og önnur tungumál.
4. Þegar við heyrum hvert annað sletta, þá skulum við leika okkur að því í sameiningu að finna í staðinn bestu íslensku orðin.

Baldur Hafstað. Tungutak. Morgunblaðið 19.3.22. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Nýtt kerfi á að minnka líkurnar á því að smá­stirni grípi jarðar­búa í bólinu.“

Frétt á visi.is.                                      

Athugasemd: Af hverju þurfti blaðamaðurinn að nota orðtak sem á engan veginn við. Smástirni geta einfaldlega komið á óvart sem er rétt orðalag. 

Í fréttinni segir:

Líkt og Vísir greindi frá um helgina sprakk smástirni með krafti á við um þrjú þúsund tonn af dínamíti norðan Íslands um helgina.

Þetta er slæm málsgrein. Miklu betur fer á því að orða þetta svona:

Vísir sagði frá því um helgina að smástirni hafi sprungið í síðustu viku fyrir norðan Íslands og var krafturinn á við um þrjú þúsund tonn af dínamíti.

Í fréttinni er tuðað um þrjátíu sinnum á orðinu „smástirni“. Sumir blaðamenn vita ekkert hvað nástaða er. 

Í fréttinni segir:

Í samtali við Space.com segir hann að þetta hafi verið eitthvað sem gerist einu sinni á lífsleiðinni fyrir smástirnaspjæjara eins og hann.

Svona kallast hnoð og það er ekki hrós. Hvaða tilgangi þjónar orðið „eitthvað“?

Fréttin er hroðvirknislega skrifuð. Uppfull af endurtekningum og stafsetningarvillum. Blaðamaðurinn sýnir lesandanum mikla óvirðingu með því að lesa ekki fréttina yfir fyrir birtingu. Hafi hann gert það er hann í miklum vanda.

Tillaga: Nýtt kerfi á að minnka líkurnar á því að smá­stirni komi á óvart.

2.

„Kína muni þurfa að „greiða“.

Frétt á mbl.is.                                      

Athugasemd: Talsverður munur er á sögnunum að greiða fyrir og gjalda fyrir. Hérna er átt við þá síðarnefndu.

Á vefmiðli Reuters segir:

U.S. President Joe Biden is expected to tell Chinese President Xi Jinping on Friday that Beijing will pay a price if it supports Russia's military operations in Ukraine

Hér á forseti Bandaríkjanna ekki við að Kínverjar muni borga eitthvað heldur að þeir muni gjalda fyrir að styðja Rússa, Kínverjum muni hefnast fyrir taki þeir afstöðu með og styðji Rússa.

Tillaga: Kína muni gjalda fyrir/hefnast fyrir.

3.

„Hótelið er staðsett á Hellu …“

Auglýsing á blaðsíðu 12 í Morgunblaðinu 19.3.22.                                     

Athugasemd: Hér er ein gáta: Hvar er Hótel Hella? Nei, rangt. Það er ekki „staðsett“ á Hellu. 

Sama er með Hótel Skóga, það er ekki „staðsett“ í Skógum. Það er í Skógum. 

Tillaga: Hótelið er á Hellu …

4.

„Triggeraðist við afsökunarbeiðni Frosta.“

Frétt á fréttablaðinu.is.                                      

Athugasemd: Hvað merkir orðið „triggerast“? Maður sem er með gott barnaskólapróf í ensku og að auki meirapróf sagði mér að þarna væri verið að sletta ensku, „to trigger“. Þá fletti ég upp í gamalli ensk-íslenskri orðabók og þar segir að orðið merki að koma af stað, hrinda af stað. 

Verð að viðurkenna að ég veit ekkert hvað ofangreind málsgrein merkir. 

Tillaga: Engin tillaga.

5.

„Með því að gera ekk­ert tök­um við hlið með árás­ar­mann­in­um.“

Frétt á mbl.is.                                      

Athugasemd: Orðasambandið að „taka hlið“ með einhverjum er óþekkt. Í ensku er oft talað um „to take sides“ sem þýðir að taka afstöðu. Í grunnskóla væri nemendum bent á að ekki mætti segja „taka hlið“.

Líklega hefur blaðamaðurinn notað Google-Translate sér til aðstoðar við þýðinguna, birt fréttina án þess að lesa hana yfir, og farið svo í kaffi. 

Sem betur fer var síðar sama dag búið að breyta fréttinni og er það nú eins og segir í tillögunni. Þetta bendir til að einhver les yfir fréttirnar og leiðbeinir nýliðanum. Yfir því má gleðjast.

Í fréttinni segir:

Við verðum að verja frelsi og lýðræði af kappi. En þetta mun kosta. 

Alltaf skulu nýliðarnir þýða bókstaflega. Reyndari blaðamenn myndu skrifa:

Við verðum að verja frelsi og lýðræði af kappi. En þetta mun verða okkur dýrt.

Á vefnum Economic Times segir:

We must valiantly and tirelessly defend freedom and democracy. This has a price. 

Auðvitað er hægt að þýða feitletruðu ensku orðin bókstaflega: „Þetta mun kosta“. Slíkt kallast hrá þýðing því merkingin kemst ekki til skila.

Dýrt er drottins orðið.

Jæja, hvað skyldi það kosta í krónum eða „dollörum“. Fyrir þá sem ekki vita er orðtakið ekki vangaveltur um verðlag á guðs orði.

Tillaga: Með því að gera ekk­ert tök­um afstöðu með árás­ar­mann­in­um.