Áhafarmeðlimir - er búin að vera að gefa til kynna

Orðlof

Nísköpun

Íslensk tunga er mér afar hugleikin og mér finnst mjög gaman að leika mér með tungumálið. Íslenskan er þannig að okkur leyfist til dæmis að setja saman ný orð úr orðum sem aldrei hafa hist áður. Af því leiðir mikinn sköpunarkraft sem ekki er öllum málum gefinn. 

Í þessari bók er til dæmis eitt orð sem margir hafa spurt mig um, nísköpun, með einföldu íi. Nísköpun er það þegar apað er eftir rándýrri og flottri hönnun og þýfið selt á lágu verði. Nísk öpun semsé. 

Þórarinn Eldjárn. Viðtal á blaðsíðu 12 í Morgunblaðinu 23.4.22.

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Það hafa fáir íþróttamenn gengið í gegnum eins miklar hæðir og lægðir og kylfingurinn Tiger Woods.“

Frétt á mbl.is.                                      

Athugasemd: Berið saman tilvitnunina hér fyrir ofan og tillöguna fyrir neðan. Tillagan er mun skárri.

Í fréttinni segir:

Hann vann sinn fjórtánda sigur á risamóti árið 2008 og virtist ósnertanlegur. 

Þetta er illskiljanlegt. Líklega hefur blaðamaðurinn ætlað að segja að maðurinn væri ósigrandi.

Enn er skrifað:

Ímynd Tigers sem hin fullkomna fyrirmynd beið hnekki fyrir vikið og ferilinn fór niður á við. 

Fór ferillinn „niður á við“? Þetta skilst en er kauðalega orðað, enskuskotið. Skárra væri:

Ímynd Tigers sem hin fullkomna fyrirmynd beið hnekki fyrir vikið og honum tók að ganga illa í keppni.

Enn er sagt:

Tiger neitaði hins vegar að játa sig sigraðan og kom með eina mögnuðustu endurkomu íþróttasögunnar er hann vann …

Þetta er slæmt. Ekki er hægt að segja að maðurinn hafi „komið með endurkomu“. Hér er tilraun til að orða þetta skár:

Tiger neitaði að gefast upp og kom aftur með meiri krafti en nokkrum öðrum hefur tekist  …

Loks er hér málsgrein sem gengur ekki upp:

Adam var hins vegar ekki lengi í paradís og Tiger þurfti að glíma við enn eitt áfallið á síðasta ári er hann var heppinn að sleppa lifandi úr bílslysi. 

Samkvæmt þessu lenti maðurinn í því áfalli að sleppa lifandi úr bílslysi. Varla á blaðamaðurinn við það en hann les ekki pistil sinn yfir fyrir birtingu. Hér er ekki gerð sú krafa að íþróttablaðamaður sé snillingur í íslensku máli en mikilvægt er að hann lesi yfir og gagnrýni eigin skrif.

Tillaga: Fáir íþróttamenn hafa verið farsælli og um leið kynnst meira mótlæti en kylfingurinn Tiger Woods.

2.

„Allt að 680 áhafn­ar­meðlim­ir kom­ast fyr­ir á skip­inu.“

Frétt á mbl.is.                                     

Athugasemd: Þetta er ekki vel skrifað. Þeir sem starfa á skipi nefnast einu nafni áhöfn. Þeir eru ekki „meðlimir“ áhafnar heldur í áhöfn. Þetta er herskip og því má kalla áhöfnina sjóliða þó störf þeirra séu mismunandi.

Svo er það orðalagið að „komast fyrir á skipinu“. Svona er dæmigert tal þess sem aldrei hefur migið í saltan sjó. 

Tillaga: Í áhöfn skipsins getur verið allt að 680 manns.

3.

„Félagsmenn Eflingar hafa leitað til VR vegna hópuppsögn.“

Frétt á Fréttablaðinu.is.                                      

Athugasemd: Þannig segir í fyrirsögn. Í fréttinni stendur hins vegar:

Fjölmargir hafi leitað til VR vegna hópuppsagnarinnar.

Svo virðist sem sami maður hafi ekki skrifað fyrirsögnina og meginmál fréttarinnar. Sem betur fer var villan lagfærð.

Tillaga: Félagsmenn Eflingar hafa leitað til VR vegna hópuppsagnar.

4.

„120 ár eru í dag frá fæðingu Nóbelsskáldsins Halldórs Kiljans Laxness …“

Frétt á blaðsíðu 45 í Morgunblaðinu 23.2.22.                                     

Athugasemd: Ég minnist þess ekki að Laxnes hafi nokkurn tímann byrjað málsgrein á tölustaf. Slíkt gerir enginn nema blaðamenn Morgunblaðsins. Getur enginn leiðbeint þeim? 

Tillaga: Í dag eru 120 ár frá fæðingu Nóbelsskáldsins Halldórs Kiljans Laxness …

5.

„Veðurspá sem nær tíu daga er búin að vera að gefa til kynna að um helgina muni kólna.“

Veðurstofa Íslands.                                     

Athugasemd: Þetta kallast hnoð og er afspyrnu ljótt og málfræðilega stórfurðulegt.

Og veðurfræðingurinn heldur áfram og segir:

Hvort svo verður á eftir að koma í ljós en alloft kemur kafli í maí þar sem norðanáttin nær yfirhöndinni með kulda og úrkoma sem fellur á norðanverðu landinu fellur oft sem snjókoma eða slydda.

Skárra væri að orða þetta á þennan veg:

Alloft kemur kafli í maí þar sem norðanáttin nær yfirhöndinni með kulda. Úrkoma á norðanverðu landinu fellur þá oft sem snjókoma eða slydda.

Spá um veður getur ræst, varla þarf að hafa orð á því.

Veðurfræðingar spá sjaldnast rigningu, miklu frekar úrkomu. Síðarnefnda orðið hefur mun víðtækari merkingu en regn; nefna má til dæmis, skúr, slagviðri, úrfelli, slyddu og snjókomu. Fyrir vikið veður æ erfiðara að átta sig á úrkomuspá.

Þetta er ekki það eina. Vindur hjá veðurfræðingum kallast annað hvort mikill vindur eða lítill vindur. Gömul veðurorð eru aldrei notuð. Í gamla daga lægði vind, nú minnkar hann. Áður hvessti, nú eykst vindur. Fyrr var talað um rok, storm, hvassviðri og þaðan af meira, nú er oftast talað um mikinn vind. 

Tillaga: Veðurspáin fyrir næstu tíu daga bendir til að um helgina muni kólna.