horfum fram á eftirspurn - ofkældur göngumaður - magn af fólki -

Orðlof

Tungumál

Val á tungumáli í samskiptum er vitaskuld háð aðstæðum og því hvaða tungumál fólkið kann en það er líka táknræn athöfn að nota eitt mál fremur en annað. 

Á flugvellinum í Dublin eru áletranir á írsku ofan við þær ensku þótt enska sé miklu oftar notuð í samskiptum. 

Stjórnarráðið [íslenska] lyfti sínu tákni á loft í starfsauglýsingunni á dögunum. 

Ari Páll Kristinsson, Tungutak á blaðsíðu 22 í Morgunblaðinu. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Við horfum fram á mikla eftirspurn sem við getum ekki mætt nema að hluta …“

Frétt á forsíðu Morgunblaðsins 8.7.22.                                     

Athugasemd: Skrýtið hvernig tungutak fólks hefur breyst, oft til hins verra, bæta sumir við. Viðmælandi Moggans á við að hann búist við mikilli eftirspurn en kýs að orða mál sitt eins og vinsælast er í dag. 

Allir „horfa til einhvers“, enginn býst við.

Þetta minnir á að fæstir óska eftir, biðja um, krefjast eða heimta. Þess í stað er gripið til froðulega orðalagsins „kalla eftir“ sem ekki nokkur maður skilur en er álíka vinsælt eins og fyllingarefni í vörum „áhrifavalds“.

Fréttin heldur áfram á blaðsíðu 10. Þar eru þessi gullkorn:

• Við sjáum líka mikil áhrif af Úkraínustríðinu í Evrópu. 
• Við horfum hins vegar ekki fram á verðhækkanir til almennings …
• En við erum að sjá smærri fyrirtæki í …
• Við horfum fram á mikla eftirspurn 

Frán augu eru greinilega mikilvæg stjórnendum og duga því ekki gleraugu.

En svo segir viðmælandinn eins og „skrattinn úr sauðalæknum“:

Þannig að við gerum ráð fyrir að afkoman verði mjög góð á þessu ári. 

Þetta er óskiljanlegt. Hann „sér ekki fram á“ góða afkomu, „horfir ekki til“ hennar, „horfir ekki fram á“ eða „er ekki að sjá“. Hann gerir ráð fyrir. Ótrúlegt. Maðurinn beitir gömlu og úreltu alþýðumáli sem allir skilja, jafnvel gleraugnaglámar sem yfirleitt sjá vart fram yfir nefbrodd sinn.

Tillaga: Við búumst við mikilli eftirspurn sem við getum ekki mætt nema að hluta …

2.

„Þar fannst á göngu­leiðinni of­kældur göngumaður sem var í mikilli hættu og á ekki góðum stað í mjög slæmu veðri.“

Frétt á Fréttablaðinu.is.                                      

Athugasemd: Þetta skilst en göngumaðurinn var hvorki vankældur né ofkældur heldur þjáðist hann líklega af ofkælingu. Þegar líkamshiti er fyrir neðan 35° gráður er talað um ofkælingu og þá er voðinn vís.

Matvæli eru kæld en ekki fólk, það kólnar. Göngumaðurinn hefur ekki verið kældur, honum varð kalt í veðrinu. Líklegt er að björgunarfólk hafi séð á honum einkenni ofkælingar. 

Í fréttinni segir:

Hann var sam­stundis fluttur með björgunar­sveitar­bíl …

Ekki er sagt hvert maðurinn hafi verið fluttur. Kannski var honum hent út skömmu síðar. Hver veit? Af hverju lýkur blaðamaðurinn ekki við fréttina?

Í fréttinni segir:

… og sjúkra­flutningar­menn verið send upp í Emstru­botna í grennd við Emstru­skála.

Í svokölluðum Botnum, syðst í Emstrum eru skálar Ferðafélags Íslands. Örnefnið „Emstrubotnar“ kannast ég ekki við. Ekki þarf annað en að skoða vef félagsins.

Loks segir í fréttinni:

Þannig þetta sannað sig hvað þetta skiptir miklu máli …

Málsgreinin er óskiljanleg. Fréttin er ekki vel skrifuð og blaðamaðurinn hefur ekki lesið hana yfir fyrir birtingu.

Tillaga: Á göngu­leiðinni fannst göngumaður sem var í mikilli hættu vegna ofkælingar. Hann var illa staddur og veðrið vont.

3.

„Það er nátt­úru­lega ofboðslegt magn af fólki sem geng­ur Lauga­veg­inn og all­ir voru meðvitaðir um hvernig veðirð væri og vel upp­lýst­ir en nokkr­ir voru van­bún­ir til þess­ar­ar göngu.“

Frétt á mbl.is.                                      

Athugasemd: Blaðamaðurinn virðist gjörsamlega áhugalaus um orðalag viðmælanda síns sem talar um „magn af fólki“ sem er í gönguferð. Svona orðalag er ekki boðlegt lesendum, ekki frekar en „hrúga af fólki“. Fyndið í talmáli en út í hött í frétt.

Blaðamaðurinn á að vera gagnrýninn, skrifa það sem viðmælandinn segir en færa orðalagið til betri vegar, ekki breiða út bull. Tillagan er mun skárri.

Seinni hluti málsgreinarinnar er illskiljanlegur. Fór fólk út í brjálað veður eða vissi það þegar út var komið að það var brjálað veður? Ekki heil brú í þessu.

Fréttin er hroðvirknislega skrifuð. Stafsetningarvilla er í tilvitnuninni.

Tillaga: Ofboðslega margir ganga Lauga­veg­inn. Allir vissu hvernig veðrið yrði en nokkr­ir voru van­bún­ir.

4.

„Sjö leikmenn til að fylgjast með á EM.“

Frétt á ruv.isv.                                      

Athugasemd: Málsgreinin er skrýtin. Halda mætti að sjö leikmenn hafi verið sendir til að hafa eftirlit með Evrópumótinu. Af lestri fréttarinnar má hins vegar ráða að lesendur eigi að fylgjast með sjö nafngreindum fótboltamönnum sem leika með landsliðum sínum á mótinu, svo góðir að vert sé að fylgjast með þeim.

Athygli vekur að ábendingarfornafnið „þessi“ er ofnotað í fréttinni. Í öllum tilvikum hefði má sleppa því. Um leið hefði þurft að breyta orðalagi en það er hverjum skrifara hollt. Ábendingarfornöfn eru áberandi í fréttaskrifum og þeim má að skaðlausu fækka.

Tillaga: Sjö áhugaverðir leikmenn á EM.

5.

„Hún hefur verið hluti af íslenska kokkalandsliðinu til fjölda ára …“

Frétt á baksíðu Morgunblaðsins 9.7.22.                                     

Athugasemd: Þetta er svo vinsælt orðalag að halda mætti að blaðamenn kunni ekki annað. Dæmi: Gift „til fjölda ára“, á þingi „til fjölda ára“, vélstjóri „til fjölda ára“, viðamesta framkvæmdin „til fjölda ára“ og svo framvegis.

Engu að síður er óhætt að orða það þannig að þau hafi verið gift í mörg ár, á þingi í mörg ár, vélstjóri í mörg ár og stærsta verkefnið í mörg ár. Eða í fjölda ára.

Tillaga: Hún hefur verið hluti af íslenska kokkalandsliðinu í mörg ár …

Athugasemdir

[Daníel Sigurðsson, 10.7.2022 kl. 22:36]

Sæll Sigurður, alltaf fróðlegt að lesa pistla þína.

Langar til að vekja athygli þína á orðavali undir millifyrirsögninni “Af hverju vann KA?” í eftirfarandi frétt á Vísi í gær, sem ber heitið:

Umfjöllun: KA 4-3 ÍBV | Frábært sigurmark skilaði heimasigri í markaleik

9. júlí 2022 18:00 

Af hverju vann KA?

Þegar að hraðinn á leiknum datt niður þá höfðu KA menn einfaldlega meiri gæði á bekknum til þess að koma leiknum fyrir kattarnef. Það sást best á innkomu Hallgríms Mar sem var virkilega líflegur eftir að hafa komið inná.

Mér virðist að blaðamaðurinn telji að baráttan á vellinum snúst um að koma leiknum fyrir kattarnef.   Er ekki hæpið, ef ekki út í hött, að taka svona til orða í þessu samhengi Sigurður?

[Gylfi Þór Orrason (IP-tala skráð) 11.7.2022 kl. 12:04]

Sæll Sigurður og takk fyrir góða pistla.

Af hverju að tala um að einhver "hafi verið hluti af landsliðinu í mörg ár" ?

Þýðir þetta ekki einfaldlega að viðkomandi hafi verið lengi í landsliðinu eða verið í landsliðinu í mörg ár?