Gera góða hluti - löggan send í póstnúmer 113 - varð fyrir hjartastoppi

Orðlof

Gær

Orðið gær er stundum greint sem atviksorð. Það beygist ekki í föllum eða tölum, bætir ekki við sig greini, tíðbeygist ekki, stjórnar ekki falli, og er hvorki samtenging né upphrópun. 

Þetta er vissulega dæmigerð lýsing á atviksorðum; þau eru oft notuð sem eins konar „ruslakista“, og skilgreind út frá því sem þau eru ekki, frekar en út frá þeim eiginleikum sem þau hafa. 

Á hinn bóginn hefur gær ekki dæmigerða setningarstöðu atviksorða. Það kemur eingöngu fyrir í sambandinu í gær, og í stað þess er hægt að setja orð eins og morgun, kvöld o.fl. sem eru ótvírætt nafnorð. 

Þótt gær komi ekki fyrir í öðrum samböndum eru það ekki rök gegn því að telja það nafnorð. 

Sama gildir um boðstólum í á boðstólum og takteinum í á takteinum, en þau orð eru ævinlega greind sem nafnorð (í þágufalli fleirtölu), þótt þau komi ekki fyrir í öðrum myndum.

Orðflokkar. Ásta Svavarsdóttir og Eiríkur Rögnvaldsson. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Óskar hefur gert mjög góða hluti með Blikum og var fyrir það hjá Gróttu þar sem árangurinn var frábær.“

Frétt á dv.is.                                       

Athugasemd: Hvaða „hluti“ skyldi Óskar Hrafn Þorvaldsson þjálfari meistaraflokks karla í Breiðabliki hafa gert? Smíðar hann úr tré eða járni, mótar í leir eða málar? Um það er ekki vitað. 

Hitt er ljóst af hann hefur staðið sig vel í starfi sínu. Má vera að blaðamaður hafi ætlað að segja það en ekki fundið réttu orðin.

Tillaga: Óskar hefur staðið sig vel með Blikum og árangurinn var ekki síðri hjá Gróttu þar sem hann var áður.

2.

„Þeir koma frá 32 mis­mun­andi lönd­um en …“

Frétt á mbl.is.                                       

Athugasemd: Sé atviksorðinu mismunandi sleppt verður engin breyting á merkingu setningarinnar. Þar af leiðir að orðið er gagnslaust þarna.

Komi hlauparar frá fleiri en einu landi skilja lesendur sig samstundis að þau eru ólík („mismunandi“). Varla eru til tvö eins lönd.

Tillaga: Þeir koma frá þrjátíu og tveimur lönd­um en …

3.

„Lögreglan á höfuðborgarsvæðinu var kölluð til í póstnúmerinu 113 …“

Frétt á visi.is.                                       

Athugasemd: Ætli það sé ekki alhæfing að fullyrða að löggan sé vitlaus? Að minnsta kosti veit hún ekki að póstnúmer eru ekki hverfi eins og blaðamaður Vísis afritar úr svokallaðri „dagbók lögreglunnar“. 

Löggan á við alvarlega vanþekkingu að glíma - og veit ekki af því. 

Ástandið hjá blaðamönnum er ekkert skárra. Þeir birta ruglið frá löggunni athugasemdalaust. Vera má að þeir viti ekkert betur. Þá hlýtur lesandinn að velta því fyrir sér hvort aðrar fréttir séu jafn ótrúverðugar.

Oft kemur fyrir að löggan segi frá atburðum sem gerast í „hverfi 220“. Það er ekki til en póstnúmerið 220 er í Hafnarfirði. Skyldi vera fréttalaust í hverfi 600, hverfi 700, hverfi 630 eða hverfi 450 svo dæmi séu tekin. 

Þetta er fyrir neðan allan þjófabálk hjá blaðamönnum sem lepja þetta upp eftir þeim Geir og Grana í löggunni.

Tillaga: Engin tillaga.

4.

„23 fór­ust í árás­inni, að sögn Úkraínu­manna, þar á meðal þrjú börn.“

Frétt á mbl.is.                                    

Athugasemd: Blaðamenn á Mogganum talast greinilega ekki við. Sumir þeirra vita að ekki á að byrja málsgrein á tölustaf. Aðrir vita það ekki eða kæra sig kollótta. Reynsla flæðir ekki á milli manna.

Fréttin er ekki nógu vönduð. Í henni segir:

Þegar loft­árás­in var gerð var hald­inn fund­ur úkraínska flug­hers­ins með full­trú­um er­lendra vopna­birgja …

Þetta skilst ekki. Var fundurinn haldinn vegna árásarinnar eða eftir hana? Stóð fundurinn yfir og var hann skotmarkið?

Í fréttinni segir:

Þeim sem tóku þátt í fund­in­um var tor­tímt í loft­árás­inni.

Fer ekki betur á að segja að fundarmenn hafi látist eða verið drepnir í árásinni?

Tillaga: Tuttugu og þrír fór­ust í árás­inni, að sögn Úkraínu­manna, þar á meðal þrjú börn.

5.

„Tiger Woods, einn besti kylfingur sögunnar fékk afar góðar viðtökur er hann labbaði í átt að 18. holu St. Andrews vallarins …“

Frétt á fréttablaðinu.is.                                      

Athugasemd: Af mynd sem fylgir fréttinni sést að Tiger Woods gengur á golfvellinum. Talsverður munur er að ganga og „labba“, orðin merkja alls ekki það sama. Göngustígar eru á milli brauta á flestum golfvöllum. Hvergi eru „labbistígar“.

Tillaga: Tiger Woods, einn besti kylfingur sögunnar fékk afar góðar viðtökur er hann gekk að 18. holu St. Andrews vallarins …

6.

„Eriksen, sem er þrítugur, virðist hafa náð sér að fullu eftir hjartastoppið sem hann varð fyrir á síðasta ári …“

Frétt á blaðsíðu 32 í Morgunblaðinu 16.2.22                                      

Athugasemd: „Varð hann fyrir hjartastoppi eða fékk hann hjartastopp? Ég þekki mann sem varð fyrir bíl og slasaðist. Má vera að „hjartastopp“ sé eins og bíll sem kemur aðvífandi og skaðar heilsuna.

Tillaga: Eriksen, sem er þrítugur, virðist hafa náð sér að fullu eftir hjartastoppið á síðasta ári …

7.

„… eini forsætisráðherra Breta sem horfið hefur úr embætti sínu með þessari aðferð.“

Reykjavíkurbréf Morgunblaðsins 17.7.22.                                     

Athugasemd: Höfundurinn skrifar um Spencer Perceval (1762-1812) sem var forsætisráðherra Bretlands: Sá var myrtur í embætti og sá eini í því starfi sem mætti örlögum sínum á þann hátt.

Ansi algengt er að breskir forsætisráðherrar séu þvingaðir úr embætti en sem betur fer eru þeir ekki myrtir.

Tillaga: … eini forsætisráðherra Breta sem þannig hefur horfið úr embætti.