Missir sem er bagalegt - gráta úr gleði - vandmeðfarið að setjast við borð

Orðlof

Einsleitni

Ég var að lesa nýj­ustu bók Arn­ald­ar og á einni blaðsíðu sá ég býsna mörg venju­leg en frek­ar gam­aldags orð og hugsaði með mér: Nei, þetta skilja nem­end­ur ekki! Þannig að ís­lensk­an með öll­um sín­um sveigj­an­leika og fjöl­breyti­leika deyr út og eins­leitn­in verður meiri. Við hætt­um með allskon­ar fjúk, skafrenn­ing og hunds­lappa­dríf­ur og þetta verður allt einn snjóstorm­ur.

Stefán Þór Sæmundsson, íslenskukennari í viðtali við mbl.is. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Missir borholunnar bagalegt á köldum degi.“

Frétt á mbl.is.

Athugasemd: Auðvitað er bagalegt að geta ekki nýtt vatnið úr borholunni. Hins vegar er missirinn bagalegur. Missir er nafnorð í karlkyni, raunar eintöluorð. 

Í stuttu máli: Þar sem missir er karlkynsorð (hann missirinn) er lýsingarorðið það líka. Dæmi:

Missir er bagalegur (karlkyn)

Vonbrigðin eru bagaleg (kvenkyn)

Mótlætið er bagalegt (hvorugkyn)

Getur verið að einhverjir aðrir en blaðamenn semji stundum fyrirsagnir svo þær passi betur plássið sem gert er ráð fyrir að þær hafi?

Tillaga: Missir borholunnar bagalegur á köldum degi

2.

„Manni fannst fal­legt að sjá Svala Björgvins og fleiri eldri menn gráta úr gleði …“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Sumir virðast „forsetningavilltir“. Vera má að það stafi af of litlum lestri í uppvexti.

Tillaga: Manni fannst fal­legt að sjá Svala Björgvins og fleiri eldri menn gráta af gleði …

3.

„Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra telur að samtal um innleiðingu rafvarnarvopna lögreglu þurfi að eiga sér stað innan ríkisstjórnarinnar og þingsins.“

Frétt á blaðsíðu 18 í Morgunblaðinu 31.12.22.

Athugasemd: Skelfing hljóta það að vera ömurleg endalok íslenskunnar að að hún breytist í stofnanamál. Það væri nú ljóta geldingin.

Hér er kansellístíllinn allsráðandi. Allir þurfa að  „eiga samtal“ enginn er tilbúinn að ræða neitt. Hér áður fyrr voru haldnir fundir um margvísleg málefni. Er ekki hægt að ræða rafvarnarvopnin á fundi ríkisstjórnar og síðan á þingfundi?

Blaðamenn eru gjörsamlega meðvitundarlausir um orðalag. Taka upp kansellístíllinn; löggumálið, lögfræðingamalið (mal, ekki mál), veðurfræðingatalið og svo framvegis. Aldrei er stafkrók breytt til hins betra í málfari.

Enn er því trúað að því meiri menntun sem viðmælendur hafi því líklegra sé að þeir tali „gullaldarmál“.

Tillaga: Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra telur ræða þurfi innleiðingu rafvarnarvopna lögreglu í ríkisstjórn og þingi.

4.

„Það var vandmeðfarið að setjast við kjarasamningaborðið á þessum tímapunkti fyrir …“

Aðsend grein á blaðsíðu 31 í Morgunblaðinu 31.12.22. 

Athugasemd: Engum mun þykja „vandmeðfarið“ að setjast við borð. Orðalagið er della. Kjánalegt er að nota líkingar sem eru út í hött.

Draslorðið „tímapunktur“ er óþarft. Við höfum fjölda annarra orða sem hingað til hafa dugað ágætlega.

Vandinn er sá að vel menntað fólk virðist tjá sig almennt lakar á íslensku nú en áður.

Tillaga: Engin tillaga.