Stoppa við - tvö gullverðlaun - Brennisteinskvísl

Orðlof

Maður lifandi

Síðustu ár hafa reglulega komið hugmyndir um að breyta tungumálinu til að auka hlut kvenna og markvisst stefnt að því að orðið „maður“ tilheyri aðeins einu kyni. 

Íslensk tunga hefur þó notað orðið „maður“ yfir konur og karla frá örófi alda og ef konur ætla að afsala sér því tegundarheiti eru þær komnar út á hála braut. Setningar eins og 

„ekki nokkur lifandi maður trúir þessu“
„hverra manna er hún?“
„maður lifandi“ 
og að vera „gull af manni“ eiga þá bara við karla 

og þeir fá þessi orðatiltæki alveg gefins, pakkað inn af konum. 

Þóra Sveinsdóttir, „Hvor er meiri maður, hann eða hún.“ Grein á blaðsíðu 14 í Morgunblaðinu 11.10.23. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Það er því ekki skrýtið að maður stoppi við og …“

Aðsend grein á blaðsíðu 14 í Morgunblaðinu 9.10.23. 

Athugasemd: Greinilegt er að hér hefur greinarhöfundur blandað saman orðalaginu að staldra við og stoppa. Enginn „stoppar við“.

Eins og margir aðrir notar höfundurinn líkingar til að leggja áherslu á orð sín. Þær eiga ekki allar jafn vel við. Best er að sleppa þeim.

Út af fyrir sig er ágætt að tala um að lagður sé steinn í götu fyrirhugaðrar veglagningar. Þetta orðalag er hins vegar skrýtið:

Jæja, þá hefur enn annar tjaldhællinn verið rekinn niður í þessari vinnu.

Hælar eru nauðsynlegir til að halda uppi tjaldi. Þeim má vissulega líkja við áfanga í framkvæmdum. Hins vegar vandast málið fyrir lesendum þegar höfundurinn notar ókunnuglegar tilvísanir. Tjaldhæll er góður til síns brúks en hjálpar lesendunum ekkert, er aðeins hluti af gangslitlu orðaflóði.

Tillaga: Ekki er skrýtið þó maður staldri við og ….

2.

„700 manns hafa fallið í val­inn í Ísra­el …“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Aldrei á að byrja málsgrein á tölustöfum. Regluna þekkja ekki blaðamenn Moggans en villan er frekar sjaldgæf í öðrum fjölmiðlum.

Tillaga: Um 700 manns hafa fallið í Ísrael.

3.

„Hún vann tvö gull­verðlaun á Ólymp­íu­leik­un­um …“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Verðlaun er fleirtöluorð og samkvæmt fréttinni veit blaðamaðurinn það en hann er fljótfær, les ekki yfir fréttina fyrir birtingu. 

Í fréttinni segir:

And­ers­son var fremsta róðrar­kona Svíþjóðar um langt ára­bil og vann til að mynda til þrennra gull­verðlauna í kanó á Ólymp­íu­leik­um.

Hún vann tvö gull­verðlaun á Ólymp­íu­leik­un­um í Los Ang­eles árið 1984 og eitt til viðbót­ar á leik­un­um í Atlanta árið 1996.

Fyrri málsgreinin er rétt en ekki sú síðari. Fljótfærnin blaðamannsins bitnar á lesendum.

Í lokin stendur:

Þá varð hún heims­meist­ari árið 1993 …

Til hvers er atviksorðið „þá“? 

Hún varð heims­meist­ari árið 1993 …

Þetta er alveg nóg.

Tillaga: Hún vann tvenn gull­verðlaun á Ólymp­íu­leik­un­um ….

4.

„Ferðamenn í vanda við Skálafell.“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Blaðamenn þurfa að vera nákvæmir í fréttum sínum, ekki síst í landafræðinni. Á hvaða Skálafelli lentu ferðamenn í vanda? Þaulvanur blaðamaður má ekki klikka á þessu.

Að minnsta kosti ellefu fjöll bera nafnið Skálafell samkvæmt korti Landmælinga:

1. Skálafell austan við Esju, skíðasvæðið.
2. Skálafell við Hellisheiði
3. Skálafell milli Hesteyrarfjarðar og Veiðileysufjarðar
4. Skálafell á Skorradalshálsi
5. Skálafell á Fellahlíð á Fljótsdalshéraði
6. Skálafell á Grjóthálsi milli Þverárhlíðar og Norðurárdals
7. Skálafell við Reykjanestá
8. Skálafell norðan Drápuhlíðarfjalls
9. Skálafell við Veiðivötn
10. Skálafell norðan Vindáshlíðar í Kjós
11. Skálafell á Fellsheiði vestan Lagarfljóts

Tillaga: Engin tillaga.

5.

„Þeir höfðu fest sig við Brennisteinskvísl og …“

Frétt á ruv.is og mbl.is. 

Athugasemd: „Brennisteinskvísl“ er hvergi til en á Mælifellssandi er lítil á eða lækur sem ber nafnið Brennivínskvísl.

Skáldaða örnefnið er í frétt á báðum fjölmiðlunum og í þeim er rætt við upplýsingafulltrúa Landsbjargar. Getur verið að hann hafi farið rangt með?

Alveg er það nú stórmerkilegt að flestir sem heyra um örnefnið Brennivínskvísl gleyma því aldrei.

„Brennisteinskvísl“ er ekki nærri því eins rismikið heiti enda hvergi notað. Aldrei myndi ég þora að vaða á með slíku nafni og varla aka yfir hana.

Þess ber þó að geta að síðar var villan leiðrétt á báðum fréttavefunum. Brennivínskvísl var það heillin.

Tillaga: Þeir höfðu fest sig við Brennivínskvísl og ….