Aukið ofbeldi, þetta er ekki að virka og drepa mál

Orðlof

Læðingur

Orðið læðingur er eingöngu notað í föstum orðasamböndum eins og liggja í læðingi, leysa eitthvað úr læðingi og losna úr læðingi. 

Þessi sambönd eiga öll rætur í Snorra-Eddu. Læðingur var fyrsti fjöturinn sem reynt var að fjötra Fenrisúlf með en úlfurinn „leystist úr Læðingi“ og þannig er orðasambandið til komið.

Orðaborgarar.

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Aukið heimilisofbeldi það sem af er árs.“

Fyrirsögn á dv.is.                                          

Athugasemd: Eitthvað virðist þetta fljótfærnislega samið. Á málið.is segir:

Sögnin auka er notuð bæði í jákvæðu og neikvæðu samhengi. Þeir auka vinsældir sínar með þessum aðgerðum. Þeir auka kostnaðinn með mistökum sínum. 

Ef sagt er auka á eitthvað er merkingin fremur í áttina við að magna eitthvað óæskilegt, t.a.m. þessir atburðir auka á vandann.

Í fréttinni er vitnað í tölfræði frá lögreglunni um heimilisofbeldi. Þar kemur fram að tilkynningum um það hefur fjölgað. Þar af leiðandi er eðlilegra að segja eins og fram kemur í tillögunni.

Tillaga: Heimilisofbeldi hefur aukist á árinu. 

2.

„120 til­kynn­ing­ar hafa borist Lyfja­stofn­un vegna gruns um al­var­lega auka­verk­un í kjöl­far bólu­setn­inga við Covid-19.“

Frétt á mbl.is.                                          

Athugasemd: Ekki skal byrja setningu á tölustöfum. Hvergi í heiminum er það gert nema á Mogganum. 

Tillaga: Lyfja­stofn­un hefur borist 120 tilkynningar um grun um alvarlegar aukaverkanir vegna bólu­setn­inga við Covid-19.

3.

„Það sjá allir að þetta er ekki að virka.“

Fyrirsögn á ruv.is.                                           

Athugasemd: „Er-sýkingin“ tekur við af Covid-19.

Tillaga: Allir sjá að þetta virkar ekki.

4.

„… að nú væri vitað um 120 manns sem hefðu bjargast eða verið fjarverandi af íbúum blokkarinnar þegar slysið varð …“

Frétt á blaðsíðu 17 í Morgunblaðinu 26.6.21.                                          

Athugasemd: Þetta skilst ekki enda fréttin frekar illa skrifuð. Feitletruðu orðunum er greinilega ofaukið.

Í fréttinni segir:

Hins vegar væri hinn aukni fjöldi þeirra sem saknað væri mikið bakslag. 

Þetta skilst ekki heldur. Ber vott um beina þýðingu úr ensku án þess að reynt sé að koma innihaldinu til skila.

Hér er dæmi um handabaksvinnubrögð:

Þær vonir þóttu hins vegar litlar, þar sem hæðir hússins höfðu ekki skilið eftir mikið bil á milli sín þegar þær lögðust saman. 

Eflaust geta lesendur ráðið í merkinguna en það er ekki nóg. Illa skrifuð frétt bitnar fyrst og fremst á lesendum.

Tillaga: Engin tillaga.

5.

„Snowden telur frétt Stundarinnar drepa málið gegn Assan­ge.“

Fyrirsögn á visir.is.                                            

Athugasemd: Málarekstur fyrir dómstólum „deyja“ ekki. Málum lýkur, ónýtast, eyðast, hætt er við þau og svo framvegis, allt eftir því hvernig þau þróast.

Á mbl.is er sama sagan. Þar segir í fyrirsögn:

Snowden lýsir yfir dauða málsins gegn Assange.

Blaðamennirnir sem fréttirnar skrifuðu freistast til að þýða beint út ensku, og útkoman er slæm.

Þó er til orðalagi að drepa máli á dreif. Samkvæmt málið.is merkir það að forðast kjarna málsins, reyna að koma í veg fyrir að niðurstaða náist.

Tillaga: Snowden telur frétt Stundarinnar ónýti málið gegn Ass­an­ge.

6.

„Eftir því sem lengri tími líður því lengri tíma hefur viðkomandi til þess að labba lengra í burtu.“

Frétt á visir.is.                                          

Athugasemd: Jafnvel í björgunarsveitum tala menn um að fólk „labbi“ í stað þess að ganga. Ótrúlegt.

Í fréttinni segir:

Það var raunverulega bara þetta kerfi okkar sem leiddi okkur að honum á þessum tímapunkti,” segir hann.

Hvað er eiginlega „tímapunktur“? Ekkert, bara ónýtt orð sem reynt er að troða inn í málið í stað þess að segja núna, þá, þarna og svo framvegis. Held að þetta sé gagnslausasta orðið í íslensku máli. Skárra hefði verið að orða þetta svona:

Það var raunverulega bara þetta kerfi okkar sem leiddi okkur að honum,” segir hann.

Berum saman þessar tvær málgreinar. Sú seinni segir nákvæmlega það sama og hin og er þó enginn „tímapunktur“ þar.

Í fréttinni segir:

Hann var í ágætis dúnúlpu, hann hafði eitthvað hruflað sig og dottið og eitthvað þess háttar en annars bara nokkuð góður.

Já, hann var bara „góður“. Hvað merkir það? Var hann góður maður, var hann góður að tjá sig eða var líkamlegt og andlegt ástand hans gott. Eigi það síðara við ber að segja það ekki notast við íslensku útgáfuna af enska orðalaginu „he was good“.

Nú til dags skrifa blaðamenn ekkert hjá sér, taka allt upp sem viðmælandinn segir og skrifa síðan orðrétt eftir honum, rétt eins og þeir séu einkaritarar. 

Í gamla daga var oft notast við skrifblokkina og síðan endurskrifaði blaðamaðurinn orð viðmælandans. Þó ekki orðrétt enda síst af öllu verkefni fjölmiðla að dreifa mismælum, ambögum og vitleysu. Mætti samt halda að það sé markmiðið.

Tillaga: Eftir því sem lengri tími líður því getur maðurinn gengið lengra í burtu.

Ávarpa loftlagsmálin, slasaður einstaklingur og næsti Instagram-foss landins

Orðlof

Opna hurð

Þegar við notum þessi föstu orðasambönd erum við í raun að beita svonefndum nafnskiptum (e. metonymy) en það merkir að eitt orð er sett í stað annars orðs sem hefur skylda merkingu. 

Dæmi um þetta væri setningin 

hún þýddi Halldór Laxness 

þegar við er átt að hún hafi þýtt verk skáldsins, 

eða 

hann drakk heila flösku á Mímisbar 

þegar sá hinn sami drakk innihald flöskunnar á barnum.

Þegar við opnum og lokum hurðum beitum við þess vegna nafnskiptum af sama toga og í fasta orðasambandinu ^að drepa á dyr’. Orðið hurð kemur í stað dyra. 

Í sjálfu sér er þess vegna ekkert rangt við það að opna eða loka hurðum alveg eins og það er ekkert rangt við það að ’drepa á dyr’.

Vísindavefurinn.

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Það var djöf­ull gott að sjá hann brosa og hlæja og vera hann sjálf­ur. Bara að fá að sjá að hann er til staðar.“

Frétt á mbl.is.                                          

Athugasemd: Óviðkunnanlegt er að sjá blót í fréttum fjölmiðla. Heimild fréttarinnar er vefur fótboltaliðsins Leicester City á Englandi. Þar segir:

It was damn nice to see him smile and laugh and be himself. Just to notice that he is there. 

Þarna er ekki verið að nefna djöfulinn heldur hefur orðið „damn“ þá merkingu að fordæma eða vera fordæmdur. 

Í kristinni trú voru syndarar dæmdir til heljar („damned“) og sagðir dvelja þar um alla eilífð; fordæmdir. Í nútímamáli hefur merkingin ekkert breyst tiltakanlega en tengingin við trú er fyrir löngu rofin.

Hvað þýðir þetta: „að sjá að hann er til staðar“. Orðalagið er óskiljanlegt og er bara bull.

Á vísir.is skrifar blaðamaður mun skár:

Það var gott að sjá hann. Að sjá hann brosa, grínast og vera þarna sem hann sjálfur. Það hjálpaði mér mikið að sjá hann.

Mjög algengt er að blaðmenn og aðrir þýði beint úr erlendu mál og það getur endað í tómri vitleysu. Þýðendur þurfa að skilja íslensku, ekki er nóg að vera borinn og barnfæddur Íslendingur. Orðaforða öðlast menn núorðið með miklum lestri bókmennta og annars lesefnis.

Tillaga: Það var reglulega gott að sjá hann brosa og hlæja og hann sé núna sjálfum sér líkur.

2.

„Sömu­leiðis eru menn líka farn­ir að ávarpa lofts­lags­mál­in.“

Frétt á mbl.is.                                          

Athugasemd: Aðeins er hægt að ávarpa annan mann. Ekki er hægt að ávarpa hús, fjall, pólitík eða loftlagsmál. 

Hins vegar segja enskumælendur:

He is going to adress the problem.

Þeir sem ekki eru vel að sér í íslensku myndu þýða setninguna svona:

Hann ætlar að ávarpa vandamálið.

Ég strika yfir þetta til að leggja áherslu á hversu fáránleg þýðingin er. Þeir sem eru þokkalega að sér í íslensku gætu þýtt ensku setninguna á þennan hátt:

Hann ætlar að takast á við vandann.

Að sjálfsögðu er ekkert að því að ávarpa fund eða samkomu en sé vilji fyrir hendi takast menn á við hitt og þetta, ræða málin og svo framvegis.

Tillaga: Um leið er ætlunin að takast á við loftlagsmálin.

3.

„80-90% farþeganna eru bólusett.“

Frétt á blaðsíðu 8 í Morgunblaðinu 15.6.21.                                         

Athugasemd: Farþegar er nafnorð í karlkyni, fleirtölu. Þeir eru því bólusettir, ekki „bólusett“.

Tillaga: 80-90% farþeganna eru bólusettir.

4.

„Sækja slasaðan einstakling við Meðalfellsvatn.“

Fyrirsögn á mbl.is.                                         

Athugasemd: Einstaklingur eða aðili segja sumir blaðamenn þegar þeir vita ekki kyn þess sem fréttin fjallar um. Hér er hins vegar alveg óhætt að segja að verið sé að sækja mann. Sko, konur eru menn og karlar eru menn.

Í fréttinni segir:

Kallað hef­ur verið eft­ir aðstoð viðbragðsaðila vegna ein­stak­lings sem slasast hef­ur á göngu við Meðal­fells­vatn í Kjós.

Ekki veit ég alveg hverjir teljast „viðbragðsaðilar“. Eftirfarandi málsgrein í fréttinni hjálpar ekkert:

Slökkviliðið, björg­un­ar­sveit­ir og lög­regl­an eru á leiðinni á vett­vang en þyrla Land­helg­is­gæsl­unn­ar hef­ur einnig verið boðuð út. 

Hvaða „viðbragðsaðila“ vantar í þessa upptalningu? Líklega gangandi, hjólandi og akandi vegfarendur. Og þá sem eru á fljúgandi farartækjum.

Nei, þetta er nú meiri vitleysan með orðaleppinn „viðbragðsaðili“. Hann er hrá þýðing út ensku; „rescue team“. Út af fyrir sig væri svo sem ekkert að því að nota þýðinguna ef litið er framhjá þessum orðum á málið.is:

Athuga að ofnota ekki orðið aðili. Fremur: tveir voru í bílnum, síður: „tveir aðilar voru í bílnum“. Fremur: sá sem rekur verslunina, síður: „rekstraraðili verslunarinnar“.

Mér finnst þetta ansi skýrt og ætti ekki að þurfa hafa fleiri orð um þetta.

Blaðamenn ættu að draga úr notkun orðisins „viðbragðsaðili“ vegna þess að það segir í raun ekkert nema þegar átt er við alla þá sem stunda hjálp eða björgun; lögguna, slökkviliðið, björgunarsveitir, sjúkraliða, lækna, Landhelgisgæsluna og alla hina sem koma til aðstoðar.

Tillaga: Sækja slasaðan mann við Meðalfellsvatn.

5.

„Með hliðarhurðum báðu megin.“

Smáauglýsing á blaðsíðu 18 í Morgunblaðinu 16.6.21.                                        

Athugasemd: Þarna ætti að standa báðum megin. Vel má vera að hurðir séu á hliðum bílsins sem þarna er auglýstur. Hins vegar nýtast hurðir varla án dyra. Sjá þó það sem segir í upphafi pistilsins, orðlofinu. Þar er vel að orði komist þó ég sé ekki sammála.

Tillaga: Með hliðarhurðum báðum megin.

6.

„… er einn stór­kost­leg­asti foss lands­ins, Hengi­foss, sem verður lík­lega næsti instagram-foss lands­ins.“

Frétt á mbl.is.                                        

Athugasemd: Útilokað er að fólk skilji þessa málsgrein. Líklega munu sumir af yngri kynslóðinni segja að Hengifoss muni líklega verða algengur á samfélagsmiðlinum sem nefnist Instaram.

Mér finnst þetta slæmt orðalag. Ekkert ósvipað því að þýða íslensk örnefni á ensku eða önnur tungumál og auglýsa þau þannig. Alltof margir hafa nöfn fyrirtækja sinna á ensku og sýna þannig íslensku máli óvirðingu.

Berum virðingu fyrir landinu okkar og tungmálinu. Hvorugt er til sölu.

Tillaga: … er einn stór­kost­leg­asti foss lands­ins, Hengi­foss. Myndir af honum verða líklega mikið á Instragam í framtíðinni.

 

Niðurlagning stofnunar, sitjandi aðal- og varaþingmenn og klippt af leikmanni

Orðlof

Gustuk

Stundum er sagt að ekki sé gustuk að gera þetta eða hitt ef það þykir ekki nema sjálfsagt og líka er talað um gustukaverk í svipaðri merkingu. 

Orðið gustuk er orðið til við samruna úr orðasambandinu „guðs þökk“ og upphaflega var þetta haft um miskunnarverk eða góðverk við náungann.

Orðaborgarar

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Vest­ur voru risið og hæðin, sem höfðu verið stífuð vel af, flutt sitt á hvor­um vagn­in­um.“

Frétt á mbl.is.                                          

Athugasemd: Í fyrstu skildi ég ekki vel þessa málsgrein. Sá svo að hún var slitin í sundur með innskotssetningu. Svo áttaði ég mig á aðalatriðinu; að húsið hafði verið tekið í sundur, þakið tekið af því, og þannig var húsið flutt.

Það segir sig sjálft að hús eða annar þungaflutningur sem fluttur er á dráttarvagni hlýtur að vera vel festur, stífaður af; óþarfi að taka það fram.

Tillaga: Risið og neðri hluti hússins voru flutt vestur á tveimur dráttarvögnum.

2.

„Annað dæmi eru niðurlagning Nýsköpunarmiðstöðvar.“

Grein stjórnmálamanns á blaðsíðu 14 í Morgunblaðinu 1.6.21.                                         

Athugasemd: Undravert er hversu stjórnmálamenn eru fljótir að tileinka sér kansellístíl, stofnanamállýsku. Hún byggir á óhóflegri notkun á nafnorðum og sparlega er farið með sagnorðin. Óneitanlega er ber málsgreinin af þessu. 

Skárra er að nota orðalagið í tillögunni hér fyrir neðan.

Tillaga: Annað dæmi er um Nýsköpunarmiðstöðina sem var lögð niður.

3.

„HS Orka hefur þurft að slökkva á annarri tveggja túrbína Reykjanesvirkjunar sem …“

Frétt á forsíðu Viðskiptablaðs Moggans 2.6.21                                         

Athugasemd: Þetta stingur dálítið í augun, svona fyrst í stað. Þegar sagt er „önnur túrbínan“ er átt við að þær séu tvær. Er þá ekki óþarfi að segja „önnur tveggja“? 

Það getur verið erfitt að umorða ofangreinda setningu þannig að hún skiljist. Dæmi:

HS Orka hefur þurft að slökkva á annarri túrbínu Reykjanesvirkjunar sem …

Þetta má skilja sem svo að búið sé að slökkva á einni og nú sé slökkt á annarri en hinar séu enn í gangi. Þetta gengur auðvitað ekki því túrbínurnar eru bara tvær.

Er þá betra að orða þetta svona:

HS Orka hefur þurft að slökkva á annarri af tveimur túrbínum Reykjanesvirkjunar sem …

Já, það er hægt en er eiginlega alveg eins og málsgreinin í Mogganum.

Hallast nú helst að því að varla sé hægt að breyta orðalaginu svo vel sé.

Tillaga: Engin tillaga.

4.

„Sitjandi aðal- og varaþingmenn.“

Fyrirsögn á vefnum althingi.is.                                        

Athugasemd: Vefur Alþingis er stórmerkilegur ekki síst að þar skuli gerður greinarmunur á sitjandi þingmönnum og þeim sem eru í öðrum stellingum. Líklega má það til sannsvegar færa að þingmenn sitji á þingfundum. Allir hafa þeir sitjanda sem afar vel til setu.

Í stuttu máli hefur ritstjórn vefs Alþingis fallið í pytt enskunnar. Þeir sem telja sig fullnuma í því máli segja gjarnan „sitting Mp“ sem mér skilst með hjálp orðabókar og menntaðra manna merki einfaldlega þingmaður (MP er skammstöfun og merkir Member of Parlament). 

Á ljósmyndum og hreyfimyndum frá Alþingi má oft sjá sitjandi þingmenn, jafnvel standandi og gangandi. Þrátt fyrir ólíkar stellingar eru þingmenn bara þingmenn. 

Í lok kjörtímabils er kosið aftur til þings og þeir sem ekki eru valdir eru ekki þingmenn. Þeir sem ná kjör eru þingmenn og hvorki lýsingarorðið sitjandi eða nafnorðið sitjandi skiptir þar máli.

Ég sendi 3. júní ritstjórn vefs Alþingis athugasemd um orðalagið en hef ekki enn fengið svar. 

Tillaga: Aðal- og varaþingmenn.

5.

„Það er mikið um gróður og tré í sælureitnum þar sem Gróðrastöðin Mörk er staðsett.“

Myndatexti á blaðsíðu 10 í aukablaði um garða í Morgunblaðinu 4.6.21.                                        

Athugasemd: Þetta er ómögulegur texti. Segir afar lítið og er óhönduglega skrifaður. Tillagan er snöggtum skárri.

„Það er …“ er vinsæl en oft barnaleg byrjun á texta. Segir oftast ekki neitt. „Það er nú það.“

„Er staðsett ...“. Til hvers að bæta við „staðsett“? Miklu betra er að segja þar sem Gróðrarstöðin Mörk er. Tillagan hér fyrir neðan er samt miklu betri.

Vert er að taka það fram að fyrirtækið heitir Gróðrarstöðin Mörk ekki „Gróðrastöðin Mörk“. 

Tillaga: Mikill gróður er við Gróðrarstöðina Mörk.

6.

„Austurhöfn opnar.“

Fyrirsögn á auglýsingu á blaðsíðu 13 i Morgunblaðinu 5.6.21.                                        

Athugasemd: Austurhöfn opnar ekki neitt. Hún er opin, hafnir eru ekki yfirbyggðar. Hverfið Austurhöfn opnar ekki neitt, ekki frekar en Háaleitishverfi, Vesturbær eða Bústaðahverfi.

Allur texti auglýsingarinnar er hjárænulegur orðavaðall sem segir ekkert. Í honum segir til dæmis:

Austurhöfn er staður sem verður að upplifa.

Hvernig er hægt að skrifa svona? Þarna er verið að auglýsa íbúðir til sölu en ekki útsýni yfir eldstöðvar eða gönguferð í Heiðmörk.

Og hér er enn eitt hnoðið:

Tvennar svalir eru á íbúðunum sem veita fallegt útsýni yfir höfnina, sjóinn og fjöllin í fjarska. 

Ekki „veita“ allar svalir útsýni. Af mörgum svölum er hins vegar gott útsýni. Ljóst má þó vera að af vestur- og suðursvölum er lítið eða ekkert útsýni til fjalla. Þó má ef til vill sjá sjóinn í austurhöfninni sem mörgum þykir lítið eftirsóknarverður.

Tillaga: Austurhöfn opnuð.

7.

„BBC biðst afskökunar á að hafa ekki klippt af Eriksen.“

Fyrirsögn á ruv.is.                                         

Athugasemd: Fyrirsögnina má skila á marga vegu. Í útsendingu frá landsleik var sýnt er leikmaður fékk aðstoð lækna og annarra vegna hjartaáfalls. Með klippingu er átt við sjónvarpsútsendinguna, ekki manninn. Sem betur fer.

Á vef BBC segir:

The BBC broadcast the fixture and apologised after images of Eriksen receiving treatment were shown.

Orðalagið á ensku er miklu betra. Flestum þykir slæmt að ekki var hætt að senda út myndir af leikmanninum liggjandi á vellinum og læknunum sem stunduðu hann.

Í fréttinni segir:

Liðsmenn danska liðsins mynduðu mennskan vegg til að koma í veg fyrir að myndavélar næðu að mynda það sem fram fór. 

Betra er að segja að leikmennirnir hafi skýlt Eriksen fyrir myndavélum.

Tillaga: BBC biðst afsökunar á að hafa sýnt myndir af Eriksen í höndum lækna.

Samanstendur af og hamingjuóskir til

Orðlof

Múkk

Orðasambandið ekki múkk merkir ’alls ekkert’, t.d.: 

segja ekki múkk og heyra ekki múkk frá einhverjum. 

Það á rætur sínar í dönsku: ikke et muk, dregið af sögninni mukke ’æmta, mögla; vera fúll yfir einhverju’ en hún mun eiga rætur sínar að rekja til þýsku mucken. 

Orðasambandið ekki múkk er frá 18. öld og á sér því nokkra sögu í íslensku. Hætt er þó við að það hljómi framandlega í eyrum unga fólksins, sbr. eftirfarandi dæmi: 

Þrátt fyrir krassandi kafla um t.d. átök Guðna og Halldórs Ásgrímssonar heyrist ekki múkk frá framsóknarflokknum (Frbl. 18.12.09).

Íslenskt mál - þættir Jóns G. Friðjónssonar.

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Hann vildi ekkert gefa upp um það hverjir sætu í stjórn fé­lagsins eða …“

Frétt á visir.is.                                         

Athugasemd: Hér á ekki að nota viðtengingarhátt í þátíð heldur framsöguhátt í nútíð. Á því fer miklu betur.

Í fréttinni er haft eftir viðmælanda:

„Við erum ekki að ræða okkar mál opin­ber­lega,“ sagði hann einfaldlega.

Blaðamaðurinn hefði átt að lagfæra orðalagið og skrifa:

„Við ræðum ekki okkar mál opin­ber­lega,“ sagði hann einfaldlega.

Ofnotkun nafnháttar virðist vera mikið vandamál í hjá blaðamönnum. Í Málfarsbankanum segir, og þetta þarf að skoða með óskiptri athygli: 

Margoft hefur komið fram að ætla má að breyting þessi stafi að nokkru leyti af áhrifum frá ensku. Ef hún nær fram að ganga verður íslenska snauðari eftir. 

Í fyrsta lagi hverfur munurinn á einfaldri nútíð (ég les (daglega)) og nafnháttarsambandinu (ég er að lesa (núna)) 

Og í öðru lagi virðist umsjónarmanni fátæklegra að nota (að óþörfu) fremur nafnhátt en persónubeygða sagnmynd.

Umsjónarmanni virðist breytingin svo langt komin að erfitt muni reynast að sporna við henni. Þó er rétt að leggja áherslu á að í fagurbókmenntum okkar er ofnotkun nafnháttar nánast óþekkt.

Í orðalaginu á Vísi er nóg er að nota sögnina að sitja í nútíð. Hugsunin verður ekkert skýrari sé sagt „Við erum að ræða …“. 

Tillaga: Hann vildi ekki gefa hverjir sitja í stjórn fé­lagsins eða …

2.

„Sagður hafa valið hverja hann skaut til bana.“

Frétt á visir.is.                                         

Athugasemd: Þetta er skrýtið orðalag en hugsanlega ekki rangt. Flestir myndu þó hafa orðað þetta eins og segir í tillögunni hér fyrir neðan. 

Tillaga: Sagður hafa valið þá sem hann skaut til bana.

3.

„Eins og áður sagði er Suðurkjördæmi flókið. Það samanstendur af ólíkum búsetusvæðum; Höfn, Suðurnesin og Eyjar.“

Frétt á visir.is.                                         

Athugasemd: Þaulvanur blaðamaður á það til að skrifa tóma merkingarleysu. „Búsetusvæðin“ á Suðurlandi eru vissulega ólík en þau eru fleiri en þarna er upp talið og jafnvel svipar ekki til hvers annars. Hvað má ekki segja um Öræfi, Kirkjubæjarklaustur, Hvolsvöll og Hellu, uppsveitir Árnessýslu og er þá ógetið um annað dreifbýli. 

Hvað er eiginlega „búsetusvæði“? Orðið er ekki skýrt út á málinu.is. Aðeins sagt að það sé þýðing á enska orðalaginu „population catchment area“. Ég er engu nær. Veit þó að Rauðalækur ábyggilega „búsetusvæði“, sama er með Vetleifsholt, Odda, Seljalandssel og Berjanes. Dreg einfaldlega þá ályktun að þar sem er einhver býr þar er „búsetusvæði“. Þar af leiðandi er orðið óþarft því við eigum orð eins og bær, þorp, hverfi og svo framvegis. Hins vegar virkar „búsetusvæðið“ sem framandi og virðist fræðilegt orð og fyrir því föllum við í stafi.

Þaulvanur blaðamaður þarf ekki að segja að Suðurlandi „samanstandi af“ ólíkum svæðum. Best er að tala einfalt mál og fullyrða í þessu sambandi að á Suðurlandi séu (sögnin að vera) ólík svæði. 

Svo er nauðsynlegt að þaulvanur blaðamaður lesi yfir texta sinn fyrir birtingu og helst með gagnrýnu hugarfari. Ástæðan er einfaldlega sú að vanur skrifari getur verið jafn mistækur og byrjandi. Þetta þekkjum við allir sem stundað höfum skrif að einhverju marki.

Tillaga: Eins og áður sagði er Suðurkjördæmi flókið og þéttbýlissvæðin ólík, til dæmis Höfn, Suðurnes og Eyjar.

4.

„Hamingjuóskir til ykkar.“

Algeng kveðja.                                         

Athugasemd: Nóg er að óska fólki til hamingju. Móttakandi kveðjunnar veit þegar kveðjunni er beint til hans, aðrir taka hana ekki til sín.

„Til hamingju“ er alls ekki snubbótt kveðja, heldur eins sú fegursta sem til er. Óþarfi er að bæta einhverjum óþarfa við til að lengja hana.

Tillaga: Óska þér/ykkur til hamingju.

5.

„Gunn­ar seg­ir að bú­ist hafi verið við því að hraunið myndi um­kringja hól­inn í rúma viku núna, vegna þess að hraun í Geldingadöl­um hef­ur verið að hækka sig upp í skarð í Geld­inga­döl­um.“

Frétt á mbl.is.                                         

Athugasemd: Fyrri hluti málsgreinarinnar er illskiljanlegur. Seinni hlutinn er endaleysa með nástöðu sem eyðileggur. Samanlagt er hugsunin loðin og skrifin flóknari en þau þurfa að vera. Ef blaðamaður les ekki yfir það sem hann skrifar með gagnrýnu hugarfari er hann að bregðast lesendum. Lesi hann yfir og heldur að allt sé í lagi eru líkur til þess að hann sé ekki vel ritfær. Framar öllu eiga yfirmenn hans á ritstjórninni að leiðbeina honum.

Áður en eldgosið hófst voru fell eða fjallsranar milli Geldingadala. Þar eru þau enn og óþarft að kalla þau hóla. Helgafell við Stykkishólm er 78 m og engum dettur í hug að kalla það „hól“. Áhorfendafellið eða „gónhnúkurinn“ stendur álíka hátt upp úr hraunbreiðunni.

Þar að auki er það óumdeilanleg staðreynd að margir viðmælendur fjölmiðla ekki vel máli farnir. Þó menn séu í einkennisbúningi og beri fínan titil eru þeir ekkert endilega skýrir og vel máli farnir. Þá er betra að blaðamaðurinn endurskrifa í óbeinni ræðu skilji hann á annað borð það sem hinn sagði (en sleppi því ella).

Tillaga: Gunnar segir að í nokkurn tíma hafi verið búist við því að hraun myndi renna yfir skarðið milli fellanna í Geldingadal og yfir í næsta dal.