Aukið ofbeldi, þetta er ekki að virka og drepa mál

Orðlof

Læðingur

Orðið læðingur er eingöngu notað í föstum orðasamböndum eins og liggja í læðingi, leysa eitthvað úr læðingi og losna úr læðingi. 

Þessi sambönd eiga öll rætur í Snorra-Eddu. Læðingur var fyrsti fjöturinn sem reynt var að fjötra Fenrisúlf með en úlfurinn „leystist úr Læðingi“ og þannig er orðasambandið til komið.

Orðaborgarar.

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Aukið heimilisofbeldi það sem af er árs.“

Fyrirsögn á dv.is.                                          

Athugasemd: Eitthvað virðist þetta fljótfærnislega samið. Á málið.is segir:

Sögnin auka er notuð bæði í jákvæðu og neikvæðu samhengi. Þeir auka vinsældir sínar með þessum aðgerðum. Þeir auka kostnaðinn með mistökum sínum. 

Ef sagt er auka á eitthvað er merkingin fremur í áttina við að magna eitthvað óæskilegt, t.a.m. þessir atburðir auka á vandann.

Í fréttinni er vitnað í tölfræði frá lögreglunni um heimilisofbeldi. Þar kemur fram að tilkynningum um það hefur fjölgað. Þar af leiðandi er eðlilegra að segja eins og fram kemur í tillögunni.

Tillaga: Heimilisofbeldi hefur aukist á árinu. 

2.

„120 til­kynn­ing­ar hafa borist Lyfja­stofn­un vegna gruns um al­var­lega auka­verk­un í kjöl­far bólu­setn­inga við Covid-19.“

Frétt á mbl.is.                                          

Athugasemd: Ekki skal byrja setningu á tölustöfum. Hvergi í heiminum er það gert nema á Mogganum. 

Tillaga: Lyfja­stofn­un hefur borist 120 tilkynningar um grun um alvarlegar aukaverkanir vegna bólu­setn­inga við Covid-19.

3.

„Það sjá allir að þetta er ekki að virka.“

Fyrirsögn á ruv.is.                                           

Athugasemd: „Er-sýkingin“ tekur við af Covid-19.

Tillaga: Allir sjá að þetta virkar ekki.

4.

„… að nú væri vitað um 120 manns sem hefðu bjargast eða verið fjarverandi af íbúum blokkarinnar þegar slysið varð …“

Frétt á blaðsíðu 17 í Morgunblaðinu 26.6.21.                                          

Athugasemd: Þetta skilst ekki enda fréttin frekar illa skrifuð. Feitletruðu orðunum er greinilega ofaukið.

Í fréttinni segir:

Hins vegar væri hinn aukni fjöldi þeirra sem saknað væri mikið bakslag. 

Þetta skilst ekki heldur. Ber vott um beina þýðingu úr ensku án þess að reynt sé að koma innihaldinu til skila.

Hér er dæmi um handabaksvinnubrögð:

Þær vonir þóttu hins vegar litlar, þar sem hæðir hússins höfðu ekki skilið eftir mikið bil á milli sín þegar þær lögðust saman. 

Eflaust geta lesendur ráðið í merkinguna en það er ekki nóg. Illa skrifuð frétt bitnar fyrst og fremst á lesendum.

Tillaga: Engin tillaga.

5.

„Snowden telur frétt Stundarinnar drepa málið gegn Assan­ge.“

Fyrirsögn á visir.is.                                            

Athugasemd: Málarekstur fyrir dómstólum „deyja“ ekki. Málum lýkur, ónýtast, eyðast, hætt er við þau og svo framvegis, allt eftir því hvernig þau þróast.

Á mbl.is er sama sagan. Þar segir í fyrirsögn:

Snowden lýsir yfir dauða málsins gegn Assange.

Blaðamennirnir sem fréttirnar skrifuðu freistast til að þýða beint út ensku, og útkoman er slæm.

Þó er til orðalagi að drepa máli á dreif. Samkvæmt málið.is merkir það að forðast kjarna málsins, reyna að koma í veg fyrir að niðurstaða náist.

Tillaga: Snowden telur frétt Stundarinnar ónýti málið gegn Ass­an­ge.

6.

„Eftir því sem lengri tími líður því lengri tíma hefur viðkomandi til þess að labba lengra í burtu.“

Frétt á visir.is.                                          

Athugasemd: Jafnvel í björgunarsveitum tala menn um að fólk „labbi“ í stað þess að ganga. Ótrúlegt.

Í fréttinni segir:

Það var raunverulega bara þetta kerfi okkar sem leiddi okkur að honum á þessum tímapunkti,” segir hann.

Hvað er eiginlega „tímapunktur“? Ekkert, bara ónýtt orð sem reynt er að troða inn í málið í stað þess að segja núna, þá, þarna og svo framvegis. Held að þetta sé gagnslausasta orðið í íslensku máli. Skárra hefði verið að orða þetta svona:

Það var raunverulega bara þetta kerfi okkar sem leiddi okkur að honum,” segir hann.

Berum saman þessar tvær málgreinar. Sú seinni segir nákvæmlega það sama og hin og er þó enginn „tímapunktur“ þar.

Í fréttinni segir:

Hann var í ágætis dúnúlpu, hann hafði eitthvað hruflað sig og dottið og eitthvað þess háttar en annars bara nokkuð góður.

Já, hann var bara „góður“. Hvað merkir það? Var hann góður maður, var hann góður að tjá sig eða var líkamlegt og andlegt ástand hans gott. Eigi það síðara við ber að segja það ekki notast við íslensku útgáfuna af enska orðalaginu „he was good“.

Nú til dags skrifa blaðamenn ekkert hjá sér, taka allt upp sem viðmælandinn segir og skrifa síðan orðrétt eftir honum, rétt eins og þeir séu einkaritarar. 

Í gamla daga var oft notast við skrifblokkina og síðan endurskrifaði blaðamaðurinn orð viðmælandans. Þó ekki orðrétt enda síst af öllu verkefni fjölmiðla að dreifa mismælum, ambögum og vitleysu. Mætti samt halda að það sé markmiðið.

Tillaga: Eftir því sem lengri tími líður því getur maðurinn gengið lengra í burtu.