Reynslulítill hópur - skórnir á hillunni - hverfi 104 í Reykjavík

Orðlof

Staðafallið

Í ársbyrjun 1994, þegar Magnús Jónsson var nýorðinn veðurstofustjóri, var ákveðið í veðurlýsingum í útvarpi, að lesa upp veðurstöðvarnar í nefnifalli í stað þágufalls (staðarfalls) áður.

Staðarfallið féll í nótt.
Fer hann geyst hann Mangi.
En ætli verði öllum rótt
austur á Dalatangi.

bragi.is. Vísa eftir Baldur Hafstað 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Hópurinn er reynslulítill.“

Frétt á blaðsíðu 46 í Morgunblaðinu 26.5.22.                                     

Athugasemd: Orðin „reynslumikill“ og „reynslulítill“ sjást oft í fjölmiðlum. Minna fer fyrir betra orðalagi eins og reyndur eða óreyndur. 

Jafnvel þrautreyndur blaðamaður segir að hópur sem valinn hafi verið til æfinga fyrir fótboltalandsleik sé „reynslulítill“. Engu að síður eru allir þátttakendurnir með tugi ára reynslu í sparkinu. Þó má skilja orðalagið þannig að margir hafi ekki leikið mikið með landsliði.

Í fréttinni segir:

Sem fyrr er það fyrirliðinn Birkir Bjarnason sem dregur vagninn hvað varðar reynsluna …

Orðtakið að „draga vagninn“ á alls ekki við hérna, er út í hött.  Skárra er:

Sem fyrr er það fyrirliðinn Birkir Bjarnason sem er reyndastur …

Flækjufóturinn er fyrirferðarmikill í fréttinni. Í henni segir:

Hákon hefur slegið í gegn með FC Köbenhavn og þá átti hann góða innkomu …

Hér er átt við að leikmaðurinn hafi staðið sig vel. Hvað er að því að tala einfalt mál? Svona nafnorðaárátta er algeng meðal blaðamanna.

Tillaga: Hópurinn er lítt reyndur.

2.

„Alexander Peterson leggur skóna á hilluna.“

Frétt á ruv.is.                                      

Athugasemd: Enginn hættir lengur sem keppnismaður í íþróttum. Nei, „skórnir eru lagðir á hilluna“. Er til ofnotaðra orðtak? Varla. 

Og hillan sú arna tekur greinilega endalaust við. Ekki aðeins eru þar skór, heldur líka skíði, flauta, skautar og áreiðanlega ýmislegt annað. Varla er á henni seglbátur, rallíbíll, strætó eða steypubíll. Þó er aldrei að vita hvað íþróttablaðamönnum dettur í hug að fullyrða hvað sá sem hættir gerir við græjuna eða fatnað sinn.

Einu sinni þótti það afskaplega frumlegt að segja að einhver hafi lagt skóna á hilluna. Nú er það orðið svo algengt að það er bara ósköp venjulegt.

Leikar hafa snúist við. Óalgengt en svakalega frumlegt er að segja að maður hafi hætt að keppa. Reka þá ólesnir upp stór augu (merkir að vera hissa) og spyrja hvort hann hafi „stigið til hliðar“. Sumum er vorkunn. Einfalt mál er orðið svo sjaldgæft að fæstir skilja.

Í fréttinni segir:

Íþróttadeild RÚV vill þakka Alexander kærlega fyrir allar þær góðu stundir sem hann hefur veitt þjóðinni …

Þykir nú ýmsum skörin vera að færast upp á bekkinn þegar íþróttadeild Ríkisútvarpsins þakkar fyrir hönd þjóðarinnar. Jæja, þetta sparar dálitla vinnu fyrir forsetann og aðra mektarmenn. Hins vegar vil ég fyrir hönd Alexanders þakka fyrir ummælin. Kva ... má ég þá ekki þakka fyrir hönd annars.

Tillaga: Alexander Peterson hættir í handbolta.

3.

„Annað slys átti sér stað í hverfi 104 í Reykjavík þar sem maður féll í jörðina …“

Frétt á ruv.is.                                      

Athugasemd: Löggan er enn söm við sig, heldur að póstnúmer séu hverfi. Blaðamaður Ríkisútvarpsins veit ekki betur og endurtekur bullið úr löggunni. Hvorki löggan né blaðamaðurinn vita að hverfi 104 er í Reykjavík. Já, annars væri talan önnur. Segir sig sjálft.

Hvað hefur gerst þegar maður „fellur í jörðina“? Jú, hann hefur líklega dottið. Er það frétt að maður hafi dottið?

Allt þarf að „eiga sér stað“. Betra er að nota sögnina að vera.

Maður dettur í sundlaug og er fluttur á bráðamóttöku. Annar fellur einhvers staðar og þá segir blaðamaðurinn/löggan að hann hafi verið „sömuleiðis“ fluttur á bráðamóttöku. Betur fer á því að sleppa atviksorðinu. Oft er það notað sem eins konar uppfylling í texta án þess að þörf sé á því. Sama er oftast með orðalagið „eiga sér stað“.

Ekkert af sem birtist í þessari frétt stendur undir nafni sem frétt. Aðeins eru talin upp nokkur óhöpp. Yfirleitt eru löggufréttir ómerkilegur samtíningur sem skiptir ekki nokkru máli og blaðamenn fylgja engu eftir. 

Hversu fréttnæmt er að tveir ökumenn hafi verið stöðvaðir því bílar þeirra voru á nagladekkjum? Og svo er skrifað með tilfinningaþrunginn vandlætingu; „þar sem þeir höfðu ekki haft fyrir því að skipta nagladekkjunum út“.

Fjölmiðlar eiga að vera vandlátari, ekki birta „ekkifréttir“.

Tillaga: Maður datt í Reykjavík. 

4.

„137 lönd í heiminum eru opin bólusettum ferðamönnum …“

Frétt á blaðsíðu 2 í Fréttablaðinu 27.5.22.                                     

Athugasemd: Nýliðar í blaðamennsku byrja málsgrein á tölustöfum, þekkja ekki regluna. Enginn segir þeim til. Líklega vegna þess hversu fáir eru vel að sér.

Tillaga: Óbólusettir ferðamenn mega ferðast til 137 landa …

5.

„Hann seg­ir hins veg­ar að slíkt eldgosatíma­bil þýði ekki að Reykjanesskaginn verði óíbúðar­hæf.“

Frétt á mbl.is.                                      

Athugasemd: Líkingin er skemmtileg og skiljanleg. Hins vegar er meinlegt að blaðamaður gleymir að setja lýsingarorðið í rétt fall og kyn. Hann hefur ekki lesið fréttina yfir fyrir birtingu.

Í henni er talað um „ferðamannaiðnað“. Slík atvinnugrein er ekki til. Á íslensku notum við orðið ferðaþjónusta sem er miklu hlýlegra og betra orð en að hraðþýða enska orðið „turist industry“ sem blaðamaðurinn eða viðmælandi hans hefur gripið til. Enska orðið „industry“ merkir ekki alltaf iðnaður, hvorki á ensku né íslensku. Það vita þeir sem eru þokkalega að sér í báðum málum.

Blaðamaðurinn ofnotar orðið „umræða“ sem kemur þrisvar fyrir í niðurlagi fréttarinnar. Oft bendir nástaða til að sá sem skrifar sé óvanur.

Tillaga: Hann seg­ir hins veg­ar að slíkt eldgosatíma­bil þýði ekki að Reykjanesskaginn verði óíbúðar­hæfur.

Athugasemdir

[Hörður Þormar, 29.5.2022 kl. 13:29]

Hvað um "bönnuðustu ritin" í Fréttablaðinu?