Fá magnaða frammistöðu - lífshótandi áverkar - gera ranga ályktun

Orðlof

Vefur darraðar

No. darraðardans (kk.) merkir í beinni merkingu ‘vopnadans’ en vísar í síðari alda máli til mikils atgangs, t.d.: 

• Lenda í darraðardansi; mikill darraðardans hefst á skákborðinu;
• Yst á skaganum þar sem náttúruöflin heyja eilífan darraðardans (JTrRit II, 367).

Nafnorðið darraður ‘spjót’ er algengt í kenningum sem vísa til bardaga, orrustu, t.d.: skúrir darraðar ‘spjótaregn’ og vefur darraðar ‘spjótsvefur, bardagi’.

Jón G. Friðjónsson, Málfarsbankinn.

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Stundum fékkst þannig hreint mögnuð frammistaða frá honum og stundum frammistaða sem getur talist fremur furðuleg og/eða slök.“

Ljósvakinn á blaðsíðu 46 í Morgunblaðinu 28.5.22.                                     

Athugasemd: Þetta er nú meira hnoðið. Einhver hefði átt að benda höfundinum á að lesa textann betur yfir og endurskrifa.

Stundum - stundum. Frammistaða - frammistaða. Dágott afrek að koma þessu orðum fyrir tvisvar í ekki lengri málsgrein, en þó ekki til fyrirmyndar. Þvert á móti.

Tillaga: Oft stóð hann sig frábærlega vel en stundum frekar illa.

2.

„Risasnekkja sökk niður á hafsbotn.“

Frétt á mbl.is.                                      

Athugasemd: Skip sem sökkva enda oftar en ekki á hafsbotni. Þó kunna sum þó að mara í hálfu kafi. Fróðleg umfjöllun er um sögnina að mara í Málsfarsbankanum.

Mogginn er oft ansi upplýsandi og fyrir þá sem ekki vita er gott að nefna að snekkjan hafa sokkið niður á hafsbotn. 

Af myndinni að dæma er snekkjan ekki risastór. Hins vegar er það eflaust huggun gegn harmi snekkjueigandans að Mogginn segir að náðst hafi að slökkva eldinn áður en hún sökk.

Tillaga: Snekkja sökk.

3.

„Ellefu tjónsatburðir voru tilkynntir til Náttúruhamfaratryggingar Íslands (NTÍ) árið 2021 …“

Frétt á blaðsíðu 12 i Morgunblaðinu 1.6.22.                                     

Athugasemd: Hvað er tjón? Jú, líklega atburður sem hefur í för með sér fjárhagslegan skaða. En hvað er þá tjónsatburður? Samkvæmt málskilningin mínum getur tjón verið atburður og því gagnslaust að bræða orðin saman eins og þegar fundin voru upp orðin bílaleigubíll, borðstofuborð og pönnukökupanna. Í málinu er nóg af slíkum kjánaorðum.

Líklega eru lögfræðingar ekki sammála þessu. Orðið tjónsatburður er nær eingöngu notað í lögfræði samkvæmt málinu.is. Þar er það skýrt svona:

Sá atburður að tjón verður.

Eflaust er orðið gott og gilt. 

Þess ber að geta að orðið er ekki hugarsmíði blaðamannsins heldur er það ættað úr skýrslu opinberrar stofnunar með langa nafnið: Náttúruhamfaratryggingar Íslands.

Tillaga: Ellefu tjón voru tilkynnt til Náttúruhamfaratryggingar Íslands árið 2021 …“

4.

„69,1 prósent Dana vilja leggja niður undanþáguákvæði …“

Frétt á ruv.is.                                     

Athugasemd: Flestir blaðamenn á Ríkisútvarpinu byrja aldrei málsgrein á tölustaf því þeir þekkja regluna. Aðrir hafa ekki hugmynd að þessi regla sé til.

Svona hefst fréttin:

69,1 prósent Dana vilja leggja niður undanþáguákvæði um þátttöku danska ríkisins í varnarsamstarfi Evrópusambandsins. Þá vildu 30,9 prósent Dana halda fyrirvaranum.

Þarna er „þá“ samtengin en hefur ekkert gildi, er algjörlega óþörf.

Tillaga: Um 69% Dana vilja leggja niður undanþáguákvæði …

5.

„Samkvæmt læknisvottorði var um lífshótandi áverka að ræða.“

Frétt á fréttablaðinu.is.                                     

Athugasemd: Varla getur áverki hótað einu eða neinu. Hins vegar getur hann verið lífshættulegur sem er miklu betra orð en „lífshótandi“. Líklega er hið síðara fínna og flottara.

Hóta merkir að ógna, hafa í heitingum eins og segir í orðabókinni. Varla er grjót í fjallshlíð hótandi heldur getur það ógnað þeim sem eru fyrir neðan. Sama er með áverka. 

Tillaga: Samkvæmt læknisvottorði voru meiðslin lífshættuleg.

6.

„Innrásin var frá upphafi mjög hernaðaraðgerð og virtust ráðamenn í Moskvu gera hverja ranga ályktunina á fætur annarri.“

Frétt á vísi.is.                                     

Athugasemd: Greinilegt er að blaðamaðurinn las ekki fréttina yfir fyrir birtingu. Ofangreind málsgrein er hræðilega vond. Lýsingarorð vantar með fyrri feitletruninni.

Enginn „gerir ranga ályktun“. Miklu frekar draga menn ranga ályktun af einhverjum forsendum. 

Í fréttinni er talað um að herdeildir eigi að „innhalda hermenn“ í stað þess að segja að í herdeildum séu hermenn, það er nota sögnina að vera.

Staðhæft er að herdeildir sé „samansettar af“ í stað þess að segja að í þeim séu hermenn, tæki og svo framvegis.

Fréttin virðist hafa verið unnin í flýti.

Tillaga: Engin tillaga.