Golfmót fer fram - í lífshættulegu ástandi - kostnaðarsöm breyting

Orðlof

Ágætt

Skólabörnum hefur stundum gengið illa að skilja hvers vegna „ágætt“ er betra en „gott“ þegar þeim er gefinn vitnisburður um ástundun og framfarir í skólanum. 

Í daglegu tali er ágætt nefnilega almennt notað um það sem er vel viðunandi en þó lakara en það sem er sagt gott. […]

Þetta stafar af því að merking orðanna hefur breyst í áranna rás eins og iðulega gerist. Það á ekki síst við um lýsingarorð sem fela í sér skoðun manns á einhverju, merking þeirra hefur ríka tilhneigingu til að verða fyrir eins konar gengisfellingu þannig að hún verður smám saman veikari en áður. 

Vitnisburðurinn miðast aftur á móti við ákveðinn skala sem hefur unnið sér hefð jafnvel þótt hann byggist á eldri merkingu orðanna. Þar er besta einkunnin „ágætt“, síðan kemur „gott“, þá „sæmilegt“ o.s.frv.

Orðaborgarar. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Sú gula lætur sjá sig í nótt“

Frétt á mbl.is.  

Athugasemd: Nei, hér er ekki átt við sólina heldur „gula viðvörun“. Sérkennilega orðað, að viðvörun „láti sjá sig“.

Í fréttinni segir:

Gul viðvör­un tek­ur gildi í nótt á Norður­landi eystra, Norður­landi vestra og á Strönd­um vegna mik­ill­ar rign­ing­ar. 

Hér skýrist hvað „sú gula“ er. En blaðamaðurinn þurfti endilega að auglýsa skopskyn sitt og við lesendur hlógum og hlógum … 

Vinur minn einn uppnefnir sólina, kallar hana „gula ófétið“. Þá er hann orðinn æði þreyttur af langvarandi sólarleysi. Eftir langa rigningatíð sem spyrja sumir hvenær „sú gula“ láti nú sjá sig.

Blaðamaðurinn persónugerir orðið viðvörun. Ekki sniðugt. Næst mun árekstur „koma til skjalanna“, sundtök „birtast“, beinbrot „láta sjá sig“ og svo framvegis (skrambi er auðvelt að bulla sem segir líklega meira um umsjónarmann en aðra). 

Tillaga: Gul viðvörun á Norðurlandi eystra í nótt.

2.

„Það ríkir mikil eftirvænting í Vestmannaeyjum þar sem Íslandsmótið í golfi fer fram …“

Frétt í Morgunblaðinu, forsíða sérblaðs um golf.

Athugasemd: Frekar er þetta slaklega orðað. Tillagan er mun skárri. 

Í textanum segir:

Það gekk mikið á hjá náttúruöflunum sl. vetur og verkefnið var krefjandi að hafa völlinn glæsilegan og góðan fyrir stærsta golfmót ársins. 

Þetta er rýr texti, eiginlega bara orðagjálfur sem engu skiptir. Hvað koma „náttúruöflin“ golfinu við. Sáu þau um undirbúninginn? 

Tillaga: Mikil eftirvænting ríkir í Vestmannaeyjum vegna Íslandsmótsins í golfi sem þar verður …

 

3.

„Óhætt er að fullyrða að kerfi þessi hafa breytt stöðunni á vígvöllum …“

Frétt á blaðsíðu 22 í Morgunblaðinu 6.8.22.

Athugasemd: Í ágætri og vel skrifaðri grein gleymir blaðamaðurinn viðtengingarhættinum. Ofangreind málsgrein færi betur með honum. 

Í fréttinni segir:

Hvenær þessi eldflaug fer í þjónustu er þó óvíst. 

Heimildin er áreiðanlega ensk, þar kann að hafa verið talað um „military service“. Blaðamaðurinn þýðir umhugsunarlaust en hefði til dæmis átt að skrifa:

Hvenær þessi eldflaug verður tekin í notkun er óvíst. 

Ég hef tekið eftir að blaðamaðurinn sérhæfir sig í fréttaskýringum og eru þær yfirleitt afar fróðlegar og yfirleitt vel skrifaðar.

Tillaga: Óhætt er að fullyrða að kerfi þessi hafi breytt stöðunni á vígvöllum 

4.

„Leik­kon­an Anne Heche er í lífs­hættu­legu ástandi eft­ir að hafa slasast al­var­lega í bíl­slysi í gær.“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Þetta er hræðilega illa skrifað, tillagan hér fyrir neðan er margfalt skárri. Þarna segir: „slasaðist“ í „bílslysi“. Er þetta ekki of mikið?

Blaðamaðurinn endursegir frétt sem birtist á CNN en lendir í ógöngum þegar hann reynir orða hana á íslensku.

Hér eru þrjú dæmi úr fréttinni um slakt málfar:

• Heche hafði verið að keyra á mikl­um hraða …
• … þegar að bif­reiðin fór út af veg­in­um og klessti á hús …
• Ekki var til­kynnt um aðra slasaða ein­stak­linga.

Skrifin eru viðvaningsleg. Á vef Fréttablaðsins er frétt um sama efni og er mun skár skrifuð.  

Tillaga: Leik­kon­an Anne Heche slasaðist lífshættulega í bíl­slysi í gær.

5.

„22ja ára mexíkósk kona á yfir höfði sér 7 ára fangelsi fyrir að …“

Frétt á Vísi.is. 

Athugasemd: Aldrei skal byrja málsgrein á tölustaf. Jafnvel þaulvanur blaðamaður gleymir reglunni.

Kona drap manninn sem nauðgaði henni. Er aldur hennar svo mikilvægt atriði í fréttinni að nauðsynlegt þyki að hafa hann fremst? Varla.

Tillaga: Tuttugu og tveggja ára mexíkósk kona á yfir höfði sér 7 ára fangelsi fyrir að …

6.

„Kostnaðarsöm breyting.“

Frétt á blaðsíðu 6 í Morgunblaðinu 8.8.22.

Athugasemd: Hvað er átt við? (Stutt umhugsun) Já, nú skil ég, breytingin verður dýr.

Allt breyst, ekkert er dýrt lengur, allt er orðið „kostnaðarsamt“. Eitt langt orð sem hlýtur að vera notað til að draga úr verðbólgu. Sé ekki svo er það gagnslítið.

Tillaga: Dýr breyting.

Athugasemdir

[Bjarni (IP-tala skráð) 8.8.2022 kl. 11:06]

Í minni æsku var einkunnagjöfin í grunnskóla eftirfarandi, talið frá bestu niður í þá verstu:

Ágætt

Mjög gott

Ģott

Sæmilegt

Ófullnægjandi

Ágætt þótti því betra en bæði gott og mjög gott.

[Bjarni (IP-tala skráð) 8.8.2022 kl. 11:08]

Veit ekki hva gerðist, en þriðja eikun var"gott"

[Bjarni (IP-tala skráð) 8.8.2022 kl. 11:21]

Þess utan fer ofnotkun orðsins "að" mikið í taugarnar á mér.

Settningin "þegar að bifreið fór útaf veginum" er einmitt dæmi um ofnotkun þessa orðs.  Mun hljómfegurra  eftirfarandi "þegar bifreiðin fór útaf veginum".