Hinn 85 ára - ef það gýs - sitjandi Evrópumeistarar

Orðlof

Þrennt í pari

Par merkir ’tvennd, eitthvað tvennt sem á saman’. Hægri og vinstri skór mynda saman par af skóm, bolli og undirskál mynda bollapar, strákur og stelpa eru par. 

Hnífapar er í orðabókum sagt vera hnífur og gaffall. Nú eru hnífur, gaffall og skeið svo sterkt tengd í hugum manna að merkingin hefur víkkað og flestir láta orðið taka til skeiðarinnar líka (og jafnvel teskeiðar), þannig að tengslin við tvenndarmerkinguna hafa rofnað. 

Það kemur líka fram í því, að nú er orðið nær eingöngu haft í fleirtölu, og talað um hnífapör sem eins konar safnheiti.

Orðaborgarar. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„… hefur látið efla öryggis­gæsluna við hús Roon­ey-fjöl­skyldunnar heima í Bret­landi til muna eftir að hann tók að sér starfinu.“

Frétt á fréttablaðinu.is. 

Athugasemd: Fljótfærnisvillur og aðrar villur í fjölmiðlum bitna á lesendum. Svo virðist sem margir blaðamenn átti sig ekki fullkomlega á því hverjum þeir þjóna.

Í fréttinni segir að hús sé „nýtt af nálinni“. Hvað nálin kemur þessu við skilst ekki. Nóg hefði verið að segja að húsið væri nýtt.

Tillaga: … hefur látið efla öryggis­gæsluna við hús Roon­ey-fjöl­skyldunnar heima í Bret­landi til muna eftir að hann tók að sér starfið.

2.

„Það er enginn að fara að lifa þessu lífi fyrir þig.“

Frétt á vísi.is. 

Athugasemd: Þetta skilst er óskaplega er orðalagið flatt, „er að fara að lifa“. Þrjá sagnir í stað einnar. Þetta er vinsælasta tjáningarform margra en er ferlega leiðinlegt. 

Tillaga: Enginn mun lifa lífinu í þinn stað.

3.

„Hinn 85 ára gamli Frans páfi …“

Frétt á vísi.is. 

Athugasemd: Margir blaðamenn geta ekki brugðið úr af föstu orðalagi. Hér hefði verið hægt að segja eins og fram kemur í tillögunni. Viðskeyttur greinir er algengastur í íslensku. Í ensku er það lausi greinirinn. Á þessum tveimur tungumálum er gríðarlegur munur og engin ástæða til að blanda þeim saman. Útkoman getur aldrei orðið góð. 

Tillaga: Frans páfi sem er 85 ára …

4.

„„… al­veg þess virði að hafa smá áhyggj­ur“ af skjálfta­hrin­unni sem geng­ur nú yfir á Reykja­nesskaga.“

Frétt á mbl.is.

Athugasemd: Svona tala menn sína á milli en svona á ekki heima í frétt. Blaðamenn mega ekki halda að allt sem komi frá sérfræðingum sé orðað samkvæmt vísindalegri nákvæmni. Fullyrða má að viðmælandinn hefði aldrei nokkurn tímann skrifað hugsun sína á þennan hátt. 

Til að koma frétt til skila þarf oft að lagfæra orðalag þess sem rætt er við.

Margir tala um eitthvað sem er „smá“. Þetta er smá leiðinlegt, smá erfitt, smá undarlegt og margir eru smá hissa. Yfirleitt er þetta „smá“ frekar tilgangslaust. Orðið hrekkur út úr fólki eins og hið hvimleiða „bara“, „sko“, „humm“ og jæja. Rétt eins og verið sé að bæta við einu eða tveimur atkvæðum svo frásögnin sé í réttum takti.

Betra að sleppa þessum óþarfa nema sko að það, sem þadna það sem menn segja gjörbreytist, hum og hóst.

Tillaga: „… al­veg ástæða að hafa áhyggj­ur“ af skjálfta­hrin­unni sem geng­ur nú yfir á Reykja­nesskaga.

5.

„Eldfjallafræðingur segir líklegast að ef það gýs eftir þessa hrinu þá komi kvikan upp við Fagradalsfjall.“

Frétt á ruv.is. 

Athugasemd: Hér ætti að nota viðtengingarhátt. Í Málvísi segir meðal annars um viðtengingarhátt.

Viðtengingarháttur er notaður í að-setningum með sögnum og orðasamböndum sem fela í sér vafa eða persónulegt álit og einnig með neitun en framsöguháttur í að-setningum sem tákna fullvissu, staðreynd eða skynjun. Dæmi. 

Hún vill að hann komi (vh.). 
Ég man ekki eftir að hann hafi sagt þetta (vh.). 
Ég veit að þetta er satt. (fh.) 

Viðtengingarháttur er hverfandi vegna þess að yngra fólk les ekki og skilur því ekki blæbrigði tungunnar. Segir „hún vill að hann kemur“.

Tillaga: Eldfjallafræðingur segir líklegast að það gjósi eftir þessa hrinu, þá komi kvikan upp við Fagradalsfjall.

6.

„… að steypa sitjandi Evrópumeisturum, Þjóðverjum, af stóli eftir 22 ár sem meistarar.“

Frétt á blaðsíðu 14 í Morgunblaðinu 2.8.22.

Athugasemd: Er blaðamaður á Mogganum „sitjandi blaðamaður“? Sé það rétt verður að skilja svarið á þá leið að blaðamaðurinn sitji í stól sínum eða á einhverju öðru. Orðalagi að vera „sitjandi“ merkir ekkert annað.

Nafnorðið sitjandi er nátengt og ættu því blaðamenn að huga að eigin rassi þegar þeir sjá enska orðalagið „sitting champions“

Í sama tölublaði Moggans og einnig á mbl.is stendur:

… en sitj­andi formaður er Jó­hanna Sig­ríður Páls­dótt­ir.

Hér gildi það sama og fyrr var sagt en hið rétta er að konan er núverandi formaður. Hvernig stendur á því að ungir blaðamenn hafi ánetjast ensku orðalagi en beiti ekki íslenskunni eins og þeim hefur verið kennt? Vera má að málfræðin í skóla hafi verið leiðinleg en var leiðinlegt að lesa bækur. Hvað er þá eftir í tilverunni?

Tillaga: … að steypa þýsku Evrópumeisturum af stóli eftir 22 ár sem meistarar.