Kalla að Óla Björn - kostnaðarsamur stuðningur - maðurinn sem var myrkur í máli

Orðlof

Myrkur eða ómyrkur í máli

Orðasambandið vera ekki myrkur í máli (vera ómyrkur í máli) merkir: tala tæpitungulaust, segja hug sinn skýrt og vafningalaust, nota stór orð. 

Lýsingarorðið myrkur vísar til þess sem er óljóst eða hulið. 

Þveröfug merking væri: vera myrkur í máli. (Mergur málsins).

Málfarsbankinn. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Það mátti einnig heyra aðra þing­menn taka undir með Loga og kalla hástöfum að Óla Björn sem …“

Frétt á fréttablaðinu.is. 

Athugasemd: Æ oftar gerist það að blaðamenn gleyma að fallbeygja, sérstaklega orð sem breytast í föllum. Hvað veldur?

Tillaga: Það mátti einnig heyra aðra þing­menn taka undir með Loga og kalla hástöfum að Óla Birni sem …

2.

„Kostnaðarsamur stuðningur stjórnvalda við kaupendur rafbíla …“

Frétt á blaðsíðu 10 í viðskiptablaði Morgunblaðsins 21.9.22.

Athugasemd: Kostnaðarsamur er bjánalegt orð sem þykist vera fínna en lýsingarorðið dýr.

Vera kann að sumir haldi því fram að nokkur munur sé á því sem er „kostnaðarsamt“ og dýrt. Enginn vafi leikur á því hvað átt sé við með orðinu dýr.

Um hitt er orðið leikur þokukenndur vafi og erfitt að drepa niður fæti á spariskónum án þess lenda í flækjum.

Taka skal fram að greinin er afar athyglisverð þó þar sé gripið til orðskrípisins „ákvarðanataka“ en gengið á ofangreindum spariskóm framhjá sögninni að ákveða.

Tillaga: Dýr stuðningur stjórnvalda við kaupendur rafbíla …

3.

„Herkvaðning, og að virkja alla sem und­ir henni eru, mun taka fleiri mánuði.“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Líklega er átt við marga mánuði.

Í fréttinni segir:

Ég er hrædd­ur um að það sé ekki að ger­ast.

Skárra er að orða þetta svona:

Ég er hrædd­ur um að það gerist ekki.

Fréttin gæti verið betur skrifuð.

Tillaga: Herkvaðning, og að virkja alla sem und­ir henni eru, mun taka marga mánuði.

4.

„Guðmundur Gunnarsson landsliðsþjálfari var myrkur í máli í viðtali 16. apríl sl.“

Frétt á ruv.is. 

Athugasemd: Blaðamaðurinn skilur ekki orðalagið að vera myrkur í máli og heldur að með því segi hann að Guðmundur tali tæpitungulaust. Það er nú öðru nær.

Björn Bjarnason fyrrum þingmaður og ráðherra segir á Facebook-síðu sinni:

Guðmundur var alls ekki myrkur, það er óskýr, í máli sínu heldur ómyrkur eins og orð hans sýna. 

Þetta er hárréttur skilningur rétt eins og segir í Málfarsbankanum (sjá efst í pistlinum). Íslenskan liggur daglega undir ágjöf, oft frá þeim sem ekki hafa næga þekkingu en láta samt vaða af því að orð eða orðalag er kunnuglegt.

Tillaga: Guðmundur Gunnarsson landsliðsþjálfari var ómyrkur í máli í viðtali 16. apríl síðast liðinn.