Notkun gerir vart við sig - orsaka tjón - ástarsamband með lögmanni

Orðlof

Vera kominn á steypirinn

Í orðatiltækinu að vera kominn á steypirinn, sem einkum er haft um konur sem eru komnar nærri því að ala barn, geymist gömul orðmynd, þolfallsmyndin steypir. 

Nú hafa orð af þessu tagi yfirleitt ekkert ’r’ nema í nefnifalli og þannig var það líka í fornu máli en á tímabili hélst r-ið í flestum beygingarmyndum (læknirar, kíkirnum). Orðið steypir heyrist sjaldan nema í þessu sambandi en bókstafleg merking þess er ’hengiflug’.

Orðaborgarar. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Notk­un blysa og reyk­sprengja gerði einnig gjarna vart við sig.“

Frétt á mbl.is.

Athugasemd: Gerði notkunin „vart við sig“? Svona orðalag gengur ekki upp og sá sem hefur sæmilega málkennd hlýtur að átta sig á því. Sjaldgæft er að sjá stafsetningavillur en hér er ein.

Tillaga: Blys- og reyksprengjum var stundum beitt.

2.

„… að það, auk frágangs verksins, hafi orsakað tjónið.“

Frétt á vísi.is. 

Athugasemd: Betur fer á því að nota hér sögnina að valda.

Tillaga: … að það, auk frágangs verksins, hafi valdið tjóninu.

3.

„Dómsmálaráðherra segir komið að því að stíga fast til jarðar í baráttunni við glæpahópa.“

Frétt á vísi.is. 

Athugasemd: Dálítið einkennilegt orðalagið „að stíga fast til jarðar“. Gæti verið sagt um tröll í þjóðsögu. Þau eru líklega ekki til lengur.

Í dag vilja þeir sem stíga fast til jarðar  vera ákveðnir, láta til sín taka, standa sig, taka af skarið, taka sig á og svo framvegis. Gott er að standa styrkum fótum, í eiginlegri og óeiginlegri merkingu.

Seigla er umfram allt einkennisorð sem mér finnst eiga við Dóru – uppgjöf er ekki til í hennar orðabók. Sjálf segist hún muni standa í fæturna svo lengi sem hún getur og stíga fast til jarðar – og það gerir hún í orðsins fyllstu merkingu,“ sagði Halldóra Haraldsdóttir.

Þetta var sagt um Dóru Ólafsdóttur sem varð 109 ára árið 2021. Mjög vel sagt og þetta skilja allir. Heimildin er akureyri.net. Dóra lést í febrúar 2022.

Tillaga: Dómsmálaráðherra segir komið að því að efla baráttuna gegn glæpahópum.

4.

„Í ástarsambandi með lögmanni sínum.“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Spurningin sem brennur á flestum er þessi: Hvort er maðurinn  í ástarsambandi með eða við lögfræðinginn?

Getur verið að sé hann í ástarsambandi með lögmanni sínum taka fleiri þátt? 

Tillaga: Engin tillaga.

5.

„… eða hryðjuverk væru nokkuð sem aðeins gerðist erlendis.“

Staksteinar á blaðsíðu 8 í Morgunblaðinu 23.9.22.

Athugasemd: Gleðjast má yfir smáu. Minni háttar skrifarar hefðu sagt að „hryðjuverk væri eitthvað sem aðeins gerðist erlendis.“ Sem betur fer eru margir betur skrifandi.

Tillaga: Engin tillaga.

6.

„Viðbragðsáætlanir til staðar komi til hryðjuverkaárása.“

Frétt á ruv.is.

Athugasemd: Allt er „til staðar“ núorðið, ekkert er tilbúið, fyrirfram gert eða unnið og svo framvegis. 

Mikilvæg er að grípa ekki til orðalags sem er vinsælast hjá fjölmiðlum heldur láta tungumálið njóta sín.

Hér færi til dæmis betur á því að segja að til séu viðbragðsáætlanir og brjóta þannig upp steinrunnið orðalag.

Tillaga: Til eru viðbragðsáætlanir komi til hryðjuverkaárása.