Ástand á Eyrinni - manneskja sem reyndi að stela - skildi eftir sig tjón

Orðlof

Tvennd

Orðið par er ekki af germönskum stofni frekar en önnur orð málsins sem byrja á ’p’ Par kemur þó fyrir þegar í fornu máli, og líklega hafa fæstir verulega andúð á orðinu. 

En vilji menn komast hjá að nota það er stundum hægt að nota í staðinn orðið tvennd, og talað er um tvenndarkeppni og tvenndarleik í íþróttum. 

Samt er varla hægt að tala um þrjár tvenndir af sokkum, heldur þrenna sokka eða þrjú pör. 

Par er líka fast í ýmsum samsetningum, og þar er útilokað að nota tvennd í staðinn og segja t.d. bollatvennd eða hnífatvennd í stað bollapar og hnífapar.

Orðaborgarar. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Við erum að koma okkur í haustgírinn, það kemur almennileg gusa annað kvöld, helst norðvestanlands.“

Frétt á ruv.is. 

Athugasemd: Ekkert er að þessu en einnig fer á því að segja „einkum norðvestanlands“. 

Tillaga:Við erum að koma okkur í haustgírinn, það kemur almennileg gusa annað kvöld, einkum norðvestanlands.

2.

„… dyra­vörður var grunaður um að hafa kýlt mann ít­rekað í höfuðið.“

Frétt á  mbl.is.

Athugasemd: Þetta er úr svokallaðri dagbók lögreglunnar. Hvernig ber að skilja orðið ítrekað í þessu sambandi. Barði dyravörðurinn manninn einu sinni, tvisvar, þrisvar, fjórum sinnum eða oftar? Vera má að þetta skipti litlu máli en hvers vegna er skrifað „ítrekað“ en ekki oft.

Hefði löggan sagt að dyravörðurinn hefði slegið manninn oft hefðu allir skilið það. Aumingjans maðurinn hefði fengið fleiri en tvö högg.

Í fréttinni segir:

Þá var maður hand­tek­inn í hverfi 108 …

Enn er mættur á vaktina varðstjórinn sem heldur að póstnúmer séu nöfn á hverfum. 

Blaðamaður á Vísi hefur einhverja glóru og skrifar þannig upp úr dagbók lögreglunnar:

Þá var maður í hverfi Háaleitis og Bústaða handtekinn …

Ekki er mikil reisn yfir þessu en þó skárra en á Mogganum. 

Á Vísi stendur:

Maðurinn var sagður meðvitundarlaus og greint frá blæðingu frá höfði.

Í frétt Moggans stendur:

Í til­kynn­ingu til lög­reglu var maður­inn sagður meðvit­und­ar­laus og með blæðingu frá höfði.

Varðstjórinn gat ekki skrifað að blætt hefði úr höfði mannsins. Blaðamennirnir eru algjörlega gagnrýnislausir og gapa af aðdáun yfir ritfærni löggunnar.

Á vef Fréttablaðsins stendur:

Tilkynnt var um þá þriðju í nótt við veitingastað í hverfi 101 þar sem dyravörður er grunaður um að hafa kýlt mann ítrekað í höfuðið.

Sama orðalag og í hinum fjölmiðlunum og blaðamaðurinn tekur sem gefnu að póstnúmer séu heiti hverfa. 

Fæst af því sem stendur í dagbók löggunnar á erindi í fréttir fjölmiðla. Svona kallast kranablaðamennska og er afskaplega ómerkileg. Enginn blaðamaður spyr lögguna um póstnúmerin, enginn spyr hvers vegna dyravörðurinn barði manninn og hvort sá fyrrnefndi hafi verið handtekinn. Engu er fylgt eftir. Blaðamenn gapa af aðdáun.

Í annarri frétt á mbl.is segir:

At­vikið átti sér stað í hverfi 108.

Vera má að sami blaðamaður Moggans hafi skrifað þetta og fyrri löggufréttir. Hann er ekki vel upplýstur. Fréttin er ruglingsleg og fjallar um ökumann/móður sem var með ungabörn í bíl og þau ekki með öryggisbúnað. Svo segir í fréttinni:

… og varð niðurstaðan sú að móðir barn­anna yf­ir­gaf bíl­inn með börn­in og sagðist ætla með þau í strætó, að kem­ur fram í upp­lýs­ing­um frá lög­reglu.

Er öryggisbúnaður fyrir ungabörn í strætó? Löggan lætur þetta bara gott heita. Hefur lesandinn heyrt annað eins?

Tillaga: Engin tillaga.

3.

„… að breski sendiherrann í Teheran hafi einnig verið kallaður inn á teppi íranska utanríkisráðuneytisins.“

Frétt á ruv.is. 

Athugasemd: Í gamla daga þótti fínt að vera yfirmaður og hafa skrifstofu sem var teppalögð. Svo komu harðviðargólf í tísku og allt varð eins. Sá sem var kallaður á teppið þurfti að fara til yfirmanns. Til varð orðatiltæki sem merkir að vera snupraður, fá ávítur eða álíka.

Í stuttri frétt þarf blaðamaðurinn tvisvar að nefna teppi. Rétt eins og það sé formlegur og alþjóðlegur vettvangur fyrir kvartanir eða skammir. Svo er ekki. Einu sinni hefði verið nóg. Best er að tala skýrt, sleppa teppum og álíka orðalagi.

Hvað gerist þegar teppinu er sleppt? Ekkert. Þar af leiðir að það er óþarft. Litla forsetningin ’í’ er nóg.

Tillaga: … að breski sendiherrann í Teheran hafi einnig verið kallaður í íranska utanríkisráðuneytið.

4.

„Nú er búið að vera ástand á Eyr­inni, mikið sjáv­ar­flóð inn í hús­eign­ir á svæðinu.“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Þetta er í upphafi fréttar og haft eftir lögreglunni á Akureyri. Hvorugkynsorðið ástand stingur í augu. Eitthvað vantar, til dæmis lýsingarorð: Slæmt ástand, erfitt, gott, hættulegt, ískyggilegt, óhuggulegt, óvenjulegt, skaplegt og svo framvegis.

Orðið eitt og sér segir lítið því þegar öllu er á botninn hvolft er allt í ástandi, góðu, slæmu eða eitthvað þar á milli.

Þarna stendur „er búið að vera“ sem er heldur mikið í lagt. Skárra að segja hefur verið.

Getur verið að löggan haldi að orðið ástand, eitt og sér, sé aðeins lýsing á slæmum aðstæðum? Eða er hægt að viðhafa sama orðalag þegar allt gengur vel: Ástand er á Eyrinni, gullpeningar falla af himnum ofan.

Tillaga: Slæmt ástand hefur verið á Eyr­inni, mikið sjáv­ar­flóð inn í hús­eign­ir á svæðinu.

5.

„… þar sem geislavirka úrfellið myndi þá blása aftur yfir landamærin til Rússlands.“

Frétt á blaðsíðu 13 í Morgunblaðinu 26.9.22.

Athugasemd: Varla á sögnin að blása við þarna. Skárra hefði verið að segja að úrfellið berist, það er með vindum.

Fréttin er undir dálkaheitinu Sviðsljós og fjallar um Rússa sem hugsanlega munu beita kjarnorkuvopnum í stríðinu við Úkraínu. Greinin er afar fróðleg og vel skrifuð.

Tillaga: … þar sem geislavirka úrfellið myndi þá berast aftur yfir landamærin til Rússlands.

6.

„… þegar mann­eskja réðst að hon­um með brotna flösku og ætlaði að stela úri hans.“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Tvisvar er sá sem reyndi að stela úri kallaður „manneskja“ og tvisvar sinnum „árásarmaður“. Verst er að orðið „árásarmanneskja“ er ekki til? 

„Fréttin“ er della, fengin af samfélagsmiðli. Fórnarlambið“ skrifar og blaðamaðurinn tekur þetta orðrétt upp af því að þetta er auðvitað stórfrétt:

Ég er reynd­ar mjög ánægður að ég er bú­inn að vera í rækt­inni svona mikið und­an­farið því að um miðja nótt, þegar ég var að ganga heim af barn­um, vildi mann­eskja stela af mér úr­inu. Hún kom með brotna flösku og sagði mér að láta sig fá úrið, og reyndi að ráðast á mig. En mér tókst að af­greiða það.

Skilur einhver svona hrærigraut? Auðvitað áttið blaðamaðurinn að segja frá þessu í óbeinni ræðu, til dæmis á þennan veg:

Hann sagðist vera mjög ánægður enda verið mikið í ræktinni. Eitt sinn um miðja nótt, á leiðinni heim af bar réðst að honum maður með brotna flösku og heimtaði að fá úrið.

Hvað haldiði: Hann afgreiddi dónann. Ja, hérna. Aldeilis hetjuskapur. Þó kemur ekki fram í „fréttinni“ hvernig afgreiðslan var innt af hendi.

Hvert er nú aðalatriði fréttarinnar: Maðurinn var ánægður? Hann hafði verið í ræktinni? Verið á barnum? Gengið heim? Maður með brotna flösku? Afgreiðslan?

Annars er þetta dæmigerð „ekkifrétt“, báðum til vansa, blaðamanninum og þeim sem segir frá á samfélagsmiðlinum.

Tillaga: … þegar maður réðst að hon­um með brotna flösku og ætlaði að stela úri hans.

7.

„Telja ekkert kerfi hannað til að ráða við flóðið sem skildi eftir sig mikið tjón.“

Frétt á vísi.is. 

Athugasemd: Hefði ekki verið einfaldara að tala um að flóðið hafi valdið miklu tjóni? Flóðið kom ekki með neitt, var bara sjór og eftir sat sjór.

Tillaga: Telja ekkert kerfi hannað til að ráða við flóðið sem olli miklu tjóni.