Beittu ofbeldi sem varð til þess að maður fékk áverka

Orðlof

Seigla

Samheiti þanþol, þrautseigja: Hæfni einstaklings til að standast eða styrkjast í glímu við erfiðleika eða mótlæti. Slík hæfni birtist meðal annars í því að einstaklingur lítur á krefjandi viðfangsefni sem ögrun frekar en óleysanlegt vandamál.

Íðorðabankinn. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Vatnshæð hefur lækkað lítillega í Skaftá.“

Fyrirsögn á ruv.is.                                     

Athugasemd: Hæð vatnsins hefur lækkað. Er ekki einfaldara að segja að vatnið hafi minnkað? Í fréttatíma Ríkisúrvarpsins sagði þulur að vatnsyfirborðið hafi lækkað og er það vel orðað.

Tillaga: Vatnið í Skaftá hefur minnkað lítillega.

2.

„Kennarinn opnar hurðina og þá er allt undir­lagt í reyk.“

Fyrirsögn á fréttablaðinu.is.                                     

Athugasemd: Lýsingarorðið undirlagt merkir það sem hefur verið lagt undir, til dæmis af dóti eða vera altekinn, til dæmis af verkjum eða jafnvel af ást. Orðið undirlagt er ekki gott þegar talað er um reyk.

Í fréttinni segir:

Eldur kviknaði í Hreyfingu í morgun.

Betur fer á því að segja að eldur hafi kviknað í húsnæði Hreyfingar.

Tillaga: Kennarinn opnar hurðina og þá er allt fullt af reyk.

3.

„118 kórónuveirusmit greindust um liðna helgi …“

Frétt á blaðsíðu fjögur í Morgunblaðinu 5.9.21.                                     

Athugasemd: Einn af reyndustu blaðamönnum Moggans heldur að það sé í lagi að byrja málsgrein á tölustöfum. Hann virðist vera fyrirmynd nokkurra annarra blaðamanna á fjölmiðlinum sem hafa þennan háttinn á í skrifum sínum, sérstaklega um kórónuveiruna. 

Tillaga: Um síðustu helgi greindust 118 kórónuveirusmit …

4.

„Okkar bestu menn í málmi og sérlegir vinir Lesbókar, Anvil, sitja ekki auðum höndum fremur en fyrri daginn en í byrjun vikunnar upplýsti söngvari sveitarinnar, Lips eða Vari, á samfélagsmiðlinum Twitter að þeir félagar hefðu lokið við upptökur á nýrri breiðskífu í Þýskalandi, þeirri nítjándu í röðinni.“

Frétt á blaðsíðu 28 í sunnudagsblaði Morgunblaðsins 4.9.21.                                     

Athugasemd: Langar málsgreinar eru oftast illskiljanlegar. Ofangreinda þurfti ég að lesa nokkrum sinnum til að skilja. Þó veit ég ekki hvað átt er við með „bestu menn í málmi“ eða hverjir séu „vinir Lesbókar“. Höfundurinn hefði átt að stytta málsgreinina, setja punkt einhvers staðar til að kvelja ekki lesendur.

Annars er þessi stutta frétt ansi skondin. Í lok hennar segir:

Anvil hefur samviskusamlega reynt að slá í gegn í 43 ár en án árangurs. 

Þá hló ég. Veit ekki af hverju. Líklega í virðingarskini fyrir seiglu tónlistarmannsins og köllun hans.

Tillaga: Engin tillaga.

5.

„Styður liðsfélaga sína í að labba af velli.“

Fyrirsögn á ruv.is.                                     

Athugasemd: Fótboltamenn sem meiðast í leik gætu þurft aðstoð við að komast af vellinum. Fyrirsögnin á hins vegar ekki við það. Fótboltamaðurinn er að lýsa yfir stuðningi sínum við þá sem er misboðið vegna kynþáttafordóma og ganga af velli í mótmælaskyni.

Fyrirsögnin er óskaplega léleg og síst af öllu gegnsæ, en heldur betur misvísandi.

Venjulega ganga leikmenn þegar þeir hlaupa ekki. Og svo er um alla sem ekki rölta. 

Tillaga: Styður liðsfélaga sína sem munu ganga af velli vegna kynþáttafordóma.

6.

„Þar eiga þrír einstaklingar hafa ráðist á einn, beitt hann ofbeldi sem varð til þess að maðurinn fékk áverka, og haft af honum verðmæti, og komist undan.“

Frétt á dv.is.                                      

Athugasemd: Löggufréttir fjölmiðlanna eru yfirleitt hrikalega illa skrifaðar. Verra er að blaðamenn birta hroðann úr dagbók löggunnar og hnika varla til einu orði. 

Í fréttinni er talað um „þrjá einstaklinga“ ekki menn. Hvers vegna? Kom hver úr sinni áttinni og sameinuðust um að berja manninn og ræna?

Þeir „beittu ofbeldi sem varð til þess að hann fékk áverka“. Þetta er nú meira bullið.

Á alþýðumáli er átt við að þremenningarnir hafi barið manninn. En auðvitað má ekki tala hreint út eins og heimskur almenningur. Hefja þarf frásögnina upp í lögfræðistíl eða öllum heldur kansellístíl svo öllum megi vera ljóst að löggan er hafin yfir pöpulinn. Á þessum rugli er engin önnur skýring.

Svo segir að þeir hafi „haft af honum verðmæti“. Almenningur hefði sagt að þeir hefðu stolið af honum, rænt hann.

Lélegt er þetta hjá Dv en ekki er það betra hjá mbl.is. Þar segir:

Lög­reglu var til­kynnt um rán í miðbæ Reykja­vík­ur á fjórða tím­an­um í nótt þar sem þrír einstak­ling­ar réðust á einn, veitt hon­um áverka og komust und­an með verðmæti sem hann hafði með meðferðis. Þetta kem­ur fram í dag­bók lög­regl­unn­ar á höfuðborg­ar­svæðinu.

Að mestu er þetta samhljóða fréttinni í Dv. Munurinn er líklega sá að sá sem var rændur hafði verðmæti meðferðis. Hvers vegna skýtur blaðamaðurinn þessu inn í frásögnina? Útilokað er að ræna mann því sem hann hefur ekki. Blaðamaðurinn hafði ekki fyrir því að lesa yfir fréttina áður en hann birti hana. Annars hefði hann varla skrifa „með meðferðis“.

Á Vísi er fréttin af atburðinum styttri, sem er skárra, en þó er bjánalegu orðalagi löggunnar haldið:

Þrír einstaklingar réðust þar á mann, veittu honum áverka og rændu hann. 

Þarna hefði að skaðlausu mátt segja:

Þrír menn rændu annan og börðu.

Á fréttablaðinu.is segir svo:

Á fjórða tímanum í nótt var síðan til­kynnt um rán í mið­bænum. Höfðu þar þrír ein­staklingar ráðist á einn og stolið af honum verð­mætum. Hlaut hann á­verka við á­rásina en málið er nú til rann­sóknar hjá lög­reglu.

Efnislega er sáralítill munur á frásögninni. Aðeins reynt að breyta út af því sem segir í dagbók löggunnar og ekki til bóta.

Á vefútgáfu Ríkisútvarpsins finnst engin frétt sem byggð er á dagbók lögreglunnar. Það er afar gott og fær fréttastofan hrós fyrir að hafa staðist freistinguna.

Svokölluð dagbók löggunnar er eins og áður sagði yfirleitt bjánalega skrifuð. Með henni er búið til flókið lögfræðimál með aragrúa orða sem sjaldnast eru notuð í daglegu tali fólks; vettvangur, brotaþolar, vista í fangaklefa og svo framvegis. Höfundarnir halda til dæmis að póstnúmer í Reykjavík séu hverfisheiti. 

Verstir eru þó fjölmiðlar sem birta dagbókina án þess að gera neinar umtalsverðar breytingar á orðalagi. Birta allt, hversu nauðaómerkilegir atburðirnir eru en huga ekki að þeim sem kunnað hafa eitthvert fréttagildi. 

Öllu er gagnrýnislaust dælt inn á vefsíður fjölmiðlanna, orðalag löggunnar sem er óskrifandi fær að halda sér og menga fréttina.

Tillaga: Þrír menn réðust á annan, rændu hann, börðu til óbóta og flúðu.

Athugasemdir

[Petur Kjartansson (IP-tala skráð) 6.9.2021 kl. 09:37]

Gott og þarf starf hjá þér. En maður opnar dyrnar, ekki hurðina.