Farþegaflugvélar brotlentu á Tvíburturnunum og gerast sjerpi.

Orðlof

Nýsköpun máls

Við skoðuðum gamla kirkju og byggðasafnið sendi ungan mann til að sýna guðshúsið. Honum kom á óvart að um tóma Íslendinga væri að ræða og sagðist vanari að leiðsegja útlendingum um helgidóminn.

Hann fór að lýsa því sem fyrir augu bar og nefndi sérstaklega „skírnardallinn“ sem væri mjög gamall. „Altarisspjaldið“ var danskt en hann vissi ekki aldur þess. „Pallurinn sem presturinn stæði á“ var fagurlega málaður en hann vissi ekki hvaða myndir skrýddu „pallinn.“ „Spýturnar“ við altarið voru upprunalegar, sagði ungi maðurinn. 

Gamla fólkið kímdi yfir þessum nafngiftum enda vanara orðum eins og skírnarfontur, altaristafla, prédikunarstóll og grátur um þessa innanstokksmuni í kirkjunni. 

Ungi maðurinn átti greinilega auðveldara með að segja frá guðshúsinu á ensku og rak fljótlega í vörðurnar. Það má þó telja honum það til tekna að hann reyndi að gefa hlutunum nöfn þegar íslenskan brást honum.

Fréttablaðið. Óttar Guðmundsson.

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Hér á landi hefur ástandið farið mjög batnandi …“

Leiðari Morgunblaðsins 10.9.21.                                     

Athugasemd: Þegar ég les yfir það sem ég hef skrifað kemur í ljós, mér til undrunar, að orðalag er ekki alltaf eins og best er á kosið, tilgerðarlegt eða jafnvel kjánalegt. Öllum er mikilvægt að lesa yfir skrif sín með gagnrýnum augum og ekki er lakara að bera þau undir aðra.  

Þetta hefði höfundur leiðarans átt að gera. Hann segir að ástandið hafi „farið mjög batnandi“. Betur fer á því að segja að það hafi lagast mikið.

Tillaga: Hér á landi hefur ástandi lagast mikið.

2.

„Þá var ferðamaður stöðvaður með kannabisfræ í tveimur boxum í Flugstöð Leifs Eiríkssonar við komuna til landsins í gær.“

Frétt á vísi.is.                                      

Athugasemd: Allt er nú orðið frétt. Lesendur sem ekkert vita fá engar skýringar. Hvers vegna var maðurinn stöðvaður? Voru kannabisfræin ætluð til neyslu eða ræktunar, hvernig voru boxin á litinn, hversu stór voru þau og voru þau í vasa mannsins, handfarangri eða annars staðar? 

Auðvitað er þetta engin frétt, aðeins uppfylling á milli auglýsinga.

Í fréttinni segir:

Féllst hann á að afhenda fræin, sem verður eytt.

Löggan hefur ábyggilega gert honum tilboð sem hann gat ekki hafnað. En boxin, maður lifandi. Var þeim líka eytt? Lesendur bíða í angist eftir að frétta um afdrif þeirra?

Tillaga: Engin tillaga.

3.

„Um klukkan korter fyrir níu að morgni 11. september brotlenti farþegaþota flugfélagsins American Airlines í norðurturni Tvíburaturnanna á Manhattan í New York.“

Frétt á ruv.is.                                      

Athugasemd: Þegar flugvél brotlendir hefur hún brotnað í lendingu á flugbraut eða annars staðar. 

Engin tilraun var til að lenda flugvélunum sem rænt var þann 11. september 2001. Þeim var vísvitandi flogið á tvíburaturnanna í New York og á Pentagon bygginguna í Washington. Fjórða flugvélin hrapaði en var líklega stefnt á þinghúsið eða Hvíta húsið.

Fimm sinnum í fréttinni fullyrðir blaðamaðurinn að flugvélarnar hafi brotlent. Þetta er svo rangt sem mest má vera og raunar heimskulegt orðalag. Flugvélunum sem hafði verið rænt var flogið á byggingarnar þrjár. Bandaríkjamenn og fleiri tala um árásir og mun það vera rétt. Á ensku er talað um „crash“ eða „attack“.

Greinin er ekki illa skrifuð en efnislega má gagnrýna ýmislegt en það er ekki til umræðu hér. 

Tillaga: Um klukkan korter fyrir níu að morgni 11. september flaug farþegaþota flugfélagsins American Airlines á norðurturn Tvíburaturnanna á Manhattan í New York.

4.

„Árið 2009 stofnaði hann Apa Sherpa-samtökin í þeim tilgangi að tryggja börnum í Nepal tækifæri til menntunar, svo þau þurfi ekki að gerast sjerpar eins og hann sjálfur.“

Frétt á blaðsíðu 22 í Morgunblaðinu 11.9.2021.                                     

Athugasemd: „Sjerpar“ er ekki starfsstétt eða avinnugrein eins og halda mætti af fréttinni. Sjerpar eða Sherpa er þjóð í austurhluta Nepal. 

Í fréttinni er rætt við mann sem heitir Lhakpa Tenzing Sherpa en tók sér síðar nafnið Abu Sherpa. Enginn hefur klifið oftar á Everst fjall en hann. Frá 1991 til 2011 komst hann tuttugu og einu sinni á tindinn.

Tillaga: Engin tillaga.

5.

„Það segir sína sögu að Ken McCallum, yfirmaður bresku innanríkisleyniþjónustunnar MI5, varaði við því í gær að stofnun sín hefði náð að koma í veg fyrir sex áform um hryðjuverk …“

Frétt á blaðsíðu 24 í Morgunblaðinu 11.9.21.                                     

Athugasemd: Sögnin að vara við merkir að gera viðvart samanber að aðvara. Málsgreinin skilst ekki því þar segir að maðurinn varaði við því að náðst hafi að koma í veg fyrir hryðjuverk. Þetta gengur ekki upp. 

Líklegast hefur hann upplýst, sagt frá, fullyrt eða álíka að stofnunin hafi komið í veg fyrir hryðjuverk.

Þarna er talað um „áform um hryðjuverk“. Var komið í veg fyrir hryðjuverk eða uppgötvuðust áform um þau. Á þessu tvennu er mikill munur. Engu að síður hefði verið skýrara að sleppa orðinu áform og láta þar við sitja. 

Strax í næstu málsgrein á eftir segir:

Þá hefði stofnunin náð að hrinda 31 áformi um slík verk á síðustu fjórum árum. 

Þetta er ekki skýrt. Eflaust hefur blaðamaðurinn ætlað að nota sögnina að hindra. Betur hefði farið á því að segja:

Á síðustu fjórum árum hefði stofnunin náð að koma í veg fyrir þrjátíu og eitt hryðjuverk. 

Fréttin er frekar skrýtin. Fyrri hlutinn er nokkuð vel skrifaður en svo er sem blaðamaðurinn hafi lent í tímahraki og skrifað seinni hlutann í hendingskasti og ekki náð að lesa hann yfir áður en hann skilaði fréttinni inn til birtingar.

Tillaga: Það segir sína sögu að Ken McCallum, yfirmaður bresku innanríkisleyniþjónustunnar MI5, benti á það í gær að stofnunin hefði tekist að koma í veg fyrir sex hryðjuverk 

6.

„… þegar þeir fréttu að búið væri að fljúga farþegaþotum á tvíburaturnana í New York og Pentagon-bygginguna í Washington.“

Leiðari Morgunblaðsins 21.11.21.                                     

Athugasemd: Er þetta það besta sem Morgunblaðið getur borið lesendum sínum? Í sakleysi mínu hélt ég að þeir sem skrifuðu forystugreinar Morgunblaðsins væru afar vel máli farnir og með mikla þekkingu á íslensku máli. Þannig skrifuðu Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson, Davíð Oddsson og margir aðrir sem treyst hefur verið til að sjá um þennan mikilvæga dálk í blaðinu. Eitthvað hefur breyst.

Hvernig er hægt að orða þetta þannig „að búið væri að fljúga“? Þetta er kjánalegt orðalag.

Tillaga: Líkleg muna allir nákvæmlega hvar þeir voru þegar þeir fréttu af því að farþegaþotum hefði verið flogið á tvíburaturnana í New York og Pentagon-bygginguna í Washington. 

Athugasemdir

[Skúli Brynjólfur Steinþórsson (IP-tala skráð) 11.9.2021 kl. 23:04]

Takk fyrir góðar ábendingar.  Þú bendir réttilega á að þegar flugvél brotlendir þá lendir hún einhversstaðar og einhvernvegin og brotnar í lendingunni , flugvélarnar flugu á turnana eins og þú bendir á, í öðrum tilvikum er hægt að segja að þær hafi farist.  Ég hefi oft reynt að benda á þetta í fjölmiðlum, sömuleiðis hefi ég reynt að benda á að flugliði er maður í stjórnklefaáhöfn en ekki öryggis og þjónustuliði,(flugfreyjur, flugþjónar) (sjá reglugerð um flugáhafnir og flugorðabók)þetta er að vísu  eitthvað að lagast..

Með góðri kveðju.

Skúli Brynjólfur

[Skúli Brynjólfur Steinþórsson (IP-tala skráð) 11.9.2021 kl. 23:17]

Þarna brást mér bogalistin. Flugvélunum var flogið á turnana, þær eru ekki ennþá eingöngu á sjálfstýringu.

Skúli

[Heiðar Þór Leifsson (IP-tala skráð) 12.9.2021 kl. 01:40]

Hellisbúar læra á Cessnu og fljúga breiðþotum á tvíburaturnana.

Cessnu kennari gáttaður og segist sjálfur ekki getað afrekað þetta sjálfur, þrátt fyrir áratuga reynslu á Cessnu.

[Guðmundur Ásgeirsson, 12.9.2021 kl. 21:35]

"Þeim var vísvitandi flogið á tvíburaturnanna í New York og á Pentagon bygginguna í Washington."

... án þess að skilja eftir sig nein flök eða leifar vélarhluta sem viðkomandi flugvélategundir eru gerðar úr. Þó fannst vegabréf eins ódæðismannanna alveg óskemmt liggjandi á gangstétt fyrir neðan, enda eru þau framleidd úr miklu sterkari og eldþolnari efnum en kassarnir utan um flugritana sem fundust aldrei.