Árás sem hafði banvænar afleiðingar í för með sér - fingur urðu innlyksa milli bílhurðar

Orðlof

Guð

Orðið guð var notað löngu fyrir kristnitöku enda er það notað um fleiri guði en guð kristinna manna. 

Í öndverðu var þetta hvorugkynsorð eins og orðið goð sem er af sömu rót runnið. Síðar breyttist það í karlkynsorð og nú er talað um „guðinn“ (en aftur á móti „goðið“). 

Þessi kynskipti hafa m.a. leitt til þess að þetta er eitt fárra karlkynsorða í íslensku sem ekki hafa neina endingu í nefnifalli. 

En það er fleira sérkennilegt við þetta orð því það er borið fram ‘gvuð’. Allar samsetningar með því hafa sama framburð, þar á meðal öll mannanöfn sem byrja á ‘Guð-’ (Guðrún, Guðríður, Guðmundur, Guðlaugur).

Orðaborgarar. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Því miður hefur honum elnað sóttin nú síðustu tímana.“

Frétt á blaðsíðu 13 í Morgunblaðinu 17.6.22.                                     

Athugasemd: Þegar hráþýðingar og kæruleysi einkenna skrif alltof margra kemur Mogginn stundum á óvart.

Sögnin að elna merkir að vaxa eða aukast. Sóttin leggst þyngra á hann en áður.

Í fréttinni segir:

Mér er ljóst að dagar mínir eru taldir og tíminn er af skornum skammti …

 Þetta merkir einfaldlega að ævinni lýkur brátt. Vel þýtt hjá blaðamanninum.

Tillaga: Engin tillaga.

2.

„Euro­vision fer ekki fram í Úkraínu og Bretar beðnir að hlaupa í skarðið.“

Frétt á vísi.is.                                      

Athugasemd: Hér er nóg að segja að skemmtunin verði ekki í Úkraínu. Orðalagið að „fara fram“ er ofnotað. Hér eru dæmi fundin á netinu.

• Fótboltaleikur fer fram
• Reykjavíkurmaraþon fer fram
• Verðlaunaafhending fer fram
• Brjóstamyndataka fer fram
• Skákmót fer fram
• Ristilspeglun fer fram

Svo er það allt annað mál þegar einhver fer fram á eitthvað. Þannig var oft talað fyrir svona tíu árum og fyrr. Nú á tímum er kallað eftir einhverju og enginn veit hvað átt er við. 

Enskir segja „call for“ og enskusnillingar kannast umsvifalaust við orðin og þýða beint. Hráþýðingin er allsráðandi. Sumir kalla þetta verksmiðjuþýðingu

Tillaga: Euro­vision verður ekki í Úkraínu og Bretar beðnir að hlaupa í skarðið.

3.

„Ein stærsta björgun sem gerð hefur verið á Vatna­jökli.“

Frétt á fréttablaðinu.is.                                     

Athugasemd: Fer ekki betur að segja að björgunin hafi verið á Vatnajökli. Í því felst að hún hafi „verið gerð“. Varla þörf á því að stafa það ofan í lesendur.

Blaðamenn verða að lagfæra orðalag viðmælenda sinna. Í fréttinni er haft eftir einum:

Þetta var náttúrulega algjört samstarfsverkefni eins og allt annað hjá Landsbjörgu. Það komu sveitir allt frá Höfuðborgarsvæðinu, Norðfirði, Djúpavogi og Kirkjubæjarklaustri. Þetta er ein stærsta björgun sem hefur verið gerð á Vatnajökli, að ná að bjarga þarna 14 manns …

Betur fer á því að orða þetta svona:

Þetta var samstarfsverkefni hjá Landsbjörgu. Sveitir komu frá höfuðborgarsvæðinu, Norðfirði, Djúpavogi og Kirkjubæjarklaustri. Fjórtán manns voru sóttir á Vatnajökul …

Stundum verða viðmælendur nokkuð óðamála í viðtali við blaðamann eða tala skipulagslaust. Þá er það verkefni blaðamannsins að koma því í skiljanlegt mál sem viðmælandinn segir. Verkefnið er aldrei að skrifa frétt sem er ýmist samhengislaus eða illskiljanleg.

Tillaga: Ein stærsta björgunin á Vatna­jökli.

4.

„Dæmi þar um er örnefni sem ég rakst á í skráningu frá jörðinni Kjalardal frá árinu 1942.“

Frétt á blaðsíðu 12 í Morgunblaðinu 18.6.22.                                     

Athugasemd: Í fróðlegu viðtali er rætt um örnefni. Blaðamaðurinn gleymir að geta þess hvar örnefnin eru. Hvar er til dæmis Kjalardalur? Dalurinn gengur inn í norðanvert Akrafjall og þar fyrir neðan er samnefndur bær.

Þetta eru alltof algeng mistök í fjölmiðlum.

Tillaga: Engin tillaga.

5.

„… og stakk hana því næst 21 sinni með hníf, árás sem hafði banvænar afleiðingar í för með sér.“

Frétt á blaðsíðu 19 í Morgunblaðinu 18.6.22.                                     

Athugasemd: Þetta er nú furðulegt orðalag. Hér dugar að segja að konan hafi látist eftir ótalmargar hnífstungur. Mér finnst of mikið að telja þær, óþarflega miklar upplýsingar sem hafa ekkert gildi fyrir fréttina.

Í fréttinni segir:

Hlaut stúlkan níu ára varðveisludóm (n. forvaring), réttarúrræði …

Ekki veit ég hvað norska orðið „forvaring“ merkir á íslensku en dreg í efa að til sé orðið „varðveisludómur“. Einu heimildirnar sem finnast á netinu eru eftir blaðamanninn sem skrifar fréttina. 

Mikilvægt er að blaðamenn noti þau hugtök sem notuð eru á Íslandi þegar sagt er frá atburðum í Noregi og öðrum löndum.

Tillaga: … og myrti hana með ótal hnífstungum.

6.

„… og að einn sjúkra­flutn­ingamaður braut bein í fingr­um sín­um þegar þeir urðu innlyksa milli bílhurðar.“

Frétt á mbl.is.                                      

Athugasemd: Ekki er nú þetta spaklega orðað. Innlyksa merkir að lokast inn eins og ráða má af samsetningu orðsins. Af málsgreininni má skilja að maðurinn hafi klemmt fingur sína á milli stafs og hurðar, ef hægt er að nota það orðalag um bíl. Fingurnir urðu varla eftir „milli bílhurðar“.

Óskaplega er nú sorglegt að lesa svona illa þýdda. Heimildin er vefur BBS. Þar stendur:

Hands and fingers becoming trapped in the sliding door, with one staff member breaking two fingers.

Heldur blaðamaðurinn að hendur og fingur hafi lokast inni, skorist af sjúkraflutningamanninum? Varla. En veit hann hvað orðið innlyksa þýðir? 

Niðurstaðan er þessi; oft er varasamt að þýða beint. Þá getur þýðandinn lent í ógöngum og klúðrið bitnar að lokum á þeim sem síst skyldi, lesandanum.

Tillaga: Engin tillaga.

7.

„Henry er markahæsti leikmaður í sögu Arsenal og er af mörgum talinn besti leikmaður til að spila fyrir liðið frá upphafi.“

Frétt á dv.is.                                     

Athugasemd: Mikil synd er að gagnfróðir menn sem skrifa um íþróttir í fjölmiðlum skuli ekki vanda sig. Ofangreind málsgrein skilst en hún er illa samin. Tillagan er skárri.

Eftirfarandi stendur í fréttinni:

Nketiah mun taka við goðsagnarkenndu númeri hjá Arsenal eða númerinu 14 sem Thierry Henry bar á sínum tíma.

Hvað er „goðsagnakennt númer“? Líklega er átt við að maður sem bar númerið í leik sé svo frægur að hann njóti aðdáunar.

Orðið goðsögn/goðasagnakenndur hefur tapað gildi sínu því það er ofnotað og yfirleitt haft um fótboltamenn. Hér er það einhvers konar uppfylling sem aðeins þeir sem þekkja vel til í enskum fótbolta kunna skil á.

Í ofangreind tilvitnun er nástaða; númeri - númerinu. Auðveldlega er hægt að komast hjá henni.

Nketiah mun taka við treyju með númerinu fjórtán sem goðsögnin Thierry Henry hafði á sínum tíma.

Þetta er mun skárra.

Tillaga: Henry er markahæsti leikmaður í sögu Arsenal og er af mörgum talinn einn sá besti.

 

Athugasemdir

[Helga Dögg Sverrisdóttir (IP-tala skráð) 20.6.2022 kl. 07:17]

Enn rekumst við á ranga beygingu orðsins Landsbjörg. Kemur á óvart miðað við hve oft samtökin koma fyrir í fréttum. Auðvelt að kíkja á vefinn til að koma beygingunni rétt frá sér, ,,Þetta var samstarfsverkefni hjá Landsbjörgu."

[Ingibjörg Ingadóttir (IP-tala skráð) 21.6.2022 kl. 12:00]

Sæll. Forvaring er áreiðanlega öryggisgæsla, enda kom fram annars staðar að stúlkan yrði í sams konar gæslu og Anders B. Breivik.