Beita samvinnu - árás í póstnúmerinu 112 - gera gott mót

Orðlof

Rauðgulur

Nú vita líklega allir hvaða lit er átt við þegar sagt er að eitthvað sé appelsínugult. 

Þetta orð er þó ekki gamalt í málinu, og virðist ekki fara að breiðast út fyrr en eftir 1960 þegar appelsínur fóru að verða algengari sjón hér á landi. 

Liturinn var þó vitaskuld þekktur áður, en var þá kallaður rauðgulur.

 Orðaborgarar.

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Eigingjörn nálgun getur haft skaðlegar afleiðingar síðar meir ef við beitum ekki samvinnu og hugsum langt fram í tímann. “

Frétt á vísi.is.                                      

Athugasemd: Málgreinin er óskiljanleg, hvorki ein sér né af samhenginu. Hún er í niðurlagi fréttar um apabólu. 

Hvað merkir orðalagið „beita samvinnu“? Er átt við að vinna saman?

Í upphafi fréttarinnar segir:

Um er að ræða sjúkdóm sem smitast úr dýrum í menn …

Þegar þarna var komið sögu veit lesandinn að fréttin fjallar um apabólu og því óþarfi að nota margtuggna, ofnotaða og innihaldslausa orðalagið „um að ræða“. Að skaðlausu hefði mátt segja:

Sjúkdómurinn smitast úr dýrum í menn …

Í fréttinni segir:

Alvarleiki sjúkdómsins á enn eftir að koma í ljós.

Blaðamaðurinn hefur lýst sjúkdómnum nokkuð ítarlega og klykkir síðan út með ofangreindri setningu. Hún er óskiljanleg.

Loks má nefna eftirfarandi í fréttinni:

Ekki er talin ástæða né þörf til að grípa til útbreiddra bólusetninga að svo stöddu en þeir sem hafa verið útsettir og eru í sérstakri hættu á að veikjast alvarlega yrðu bólusettir.

Í fréttinni kemur ekkert fram hverjir kunna að vera „útsettir“ né heldur hvað orðið merkir í þessu samhengi. Hér er helst hallast að því að sleppa megi feitletruðu orðunum án þess að merkingin breytist.

Tillaga: Engin tillaga.

2.

„… hefði boðað staðgengil sendiherra Litáens í Moskvu á sinn fund til að fjargviðrast yfir þessari „ögrandi“ og „fjandsamlegu“ aðgerð.“

Frétt á blaðsíðu 13 í Morgunblaðinu 21.6.22.                                     

Athugasemd: Fjargviðrast er neikvætt orð, merkir samkvæmt orðabókinni að bölsótast, skammast, nöldra, mögla og svo framvegis. Það getur líka merkt að kvarta en þá í merkingunni „væl“.

Fréttin fjallar um ágreining Rússa og Litháa. Síðarnefnda þjóðin hefur bannað vörulestum að aka í gegnum Litháen til Kalíníngrad. Varla telst það góð blaðamennska að segja að Rússar fjargviðrist, bölsótist, skammist eða nöldri út af banninu. Blaðið hefði einfaldlega getað sagt að Rússar mótmæli eða kvarti en ekki nota gildishlaðin orð sem líta má á að blaðið taki afstöðu til efnis fréttarinnar.

Tillaga: … hefði boðað staðgengil sendiherra Litháens í Moskvu á sinn fund til að mótmæla „ögrandi“ og „fjandsamlegri“ aðgerð.

3.

„Skömmu áður var tilkynnt um líkamsárás í póstnúmerinu 112.“

Frétt á vísi.is.                                       

Athugasemd: Það verður að segjast eins og er að löggan virðist ekki vera skörp. Hún heldur að póstnúmer séu hverfi í Reykjavík og víðar. Þrisvar sinnum í stuttri frétt er kemur þetta fyrir.

Verst er að blaðamenn flestra fjölmiðla birta vitleysuna frá löggunni gagnrýnislaust rétt eins og að hús sé handhafi allsherjar visku, jafnvel þó sagt sé frá ómerkilegustu atburði. Allt tíunda fjölmiðlarnir.

Hér er linkur sem sýnir póstnúmer á landinu og hér er annar á hverfi í Reykjavík.

Tillaga: Engin tillaga.

4.

„Guðmundur Árni Stefánsson leiðtogi Samfylkingarinnar í Hafnarfirði gerði gott mót í síðustu kosningum.“

Staksteinar á blaðsíðu 8 í Morgunblaðinu.                                     

Athugasemd: Hvaða „mót“ „gerði“ maðurinn? Jú, líklega kökumót, brauðmót eða álíka. Nema það hafi verið skátamót. Gallinn er bara sá að enginn „gerir mót“, hvorki skátamót né aðrar samkomur. Til eru þeir sem smíða mót.

Höfundur Staksteina gleymdi að lesa skrifin sín yfir fyrir birtingu.

Líklega er átt við að Guðmundur Árni hafi staðið sig vel í kosningunum, náð góðum árangri. Af hverju er ekki hægt að einfalt alþýðumál?

Tillaga: Guðmundur Árni Stefánsson leiðtogi Samfylkingarinnar í Hafnarfirði stóð sig vel í síðustu kosningum.

5.

„Nokkuð hef­ur verið um eft­ir­skjálfta í kjöl­far skjálfta að stærð 4,6 sem mæld­ist skammt frá Ei­ríks­jökli …“

Frétt á mbl.is.                                      

Athugasemd: Á skjálftavef Veðurstofunnar er fjöldi ákveðinna staða sem miðað er út frá þegar jarðskjálftar verða (ekki eiga sér stað). Kerfið er sjálfvirkt og mannshöndin kemur ekki að fyrr en nokkru síðar, við skoðun á því sem hefur gerst. Samkvæmt þessu segir forritið að jarðskjálfti hafi verið 13,5 km suður af Eiríksjökli.

Og hér ríður á að blaðamenn haldi meðvitund sinni þegar þeir kanna heimildir og skrifa frétt. Hvar er sá staður sem er  13,5 km suður af Eiríksjökli? Sá sem er með meðvitund skoðar landakort á vefnum eða það sem hangir á veggnum og er áttar sig fljótlega á því að hann er á Langjökli.

Sá sem ekki er með meðvitund gæti allt eins skrifað frétt um að árekstur tveggja bíla hafi verið skammt sunnan við vegamótin við Grundarhverfi á Kjalarnesi. Þegar nánar er að gáð var áreksturinn á vegamótum Bústaðavegar og Réttarholtsvegar í Reykjavík, 13,5 km í burtu.

Af hverju eru svo margir blaðmenn án meðvitundar? Er það skilyrði fyrir ráðningu?

Tillaga: Nokkuð hef­ur verið um eft­ir­skjálfta í kjöl­far 4,6 stiga skjálfta í Langjökli …