Meðferð sem varir - leit að farseðli - raunheimarof

Orðlof

Þunglamalegur stíll

Nafnorðastíll heitir það þegar menn nota einkum (samsett) nafnorð, þegar eðlilegra væri að nota sagnorð og um það eru ýmis dæmi. 

Íslenskan er sagnorðamál, og oft er rismeira og betra að nota þau frekar en nafnorð, sé þess kostur. 

Þunglamalegur nafnorðastíll er algengur: 

framkvæma málningarverk í stað: mála.

Umfang framkvæmda hefur aukist í ár í stað orðanna: Meiri framkvæmdir eru í ár, eða: Meira er framkvæmt í ár en í fyrra. 

Gott mál. Ólafur Oddsson (1943-2011), íslenskufræðingur og menntaskólakennari. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Eyddi tveimur árum í að undirbúa opnun veitingastaðarins.“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Allt í fréttinni bendir til að maðurinn hafi varið tveimur árum í verkefnið.

Talsverður munur er á að verja eða nota tíma til einhvers eða eyða honum. Margir verja tíma sínum í bóklestur, gönguferðir eða aðrar tómstundir. Í flugvél kunna margir að nota tímann til lestrar. Til eru þeir sem eyða tíma sínum í að glápa á sjónvarpið. Ég eyddi tíma í gær í að búa til mat sem varð ekki góður (enda er ég hræðilega lélegur kokkur).  

Tillaga: Varði tveimur árum í að undirbúa opnun veitingastaðarins.

2.

„… nú þegar hafið lyfjameðferð gegn krabbameininu og muni meðferðin vara í sex mánuði.“

Frétt á vísi.is. 

Athugasemd: Sögnin að vara sem notuð er í tilvitnuninni merkir það sem stendur yfir, endist og svo framvegis. Skárra hefði verið að nota orðalagi standa yfir. 

Ellefu sinnum í stuttri frétt kemur persónufornafnið hún fyrir sem er dálítið of mikið, ekki síst hér:

Í tilkynningunni sem hún birtir á Instagram reikningi sínum segir hún að hún hafi …

Blaðamaðurinn er greinilega óvanur skrifum. Ritstjórnarfulltrúinn og ritstjórinn eru það ekki heldur, eru bara upp á punt, leiðbeina ekki blaðamanninum né lesa yfir það sem hann skrifar. Öllu má bjóða lesendum, þeir virðast ekki skipta máli.

Tillaga: … nú þegar hafið lyfjameðferð gegn krabbameininu og muni meðferðin standa yfir í sex mánuði.

3.

„Stelpurnar okkar eru í leit að farseðli á sitt fyrsta heimsmeistaramót …“

Frétt á visi.is. 

Athugasemd: Skelfing er þetta nú léleg myndlíking. Landslið kvenna er ekki í neinni leit, enginn farseðill er týndur. Kjánalegt að orða þetta svona.

Hvað mælir á móti því að tala eðlilegt mál, segja frá stöðunni eins og hún er? 

Sá sem ætlar sér að búa til myndlíkingu þarf að kunna til verka.

Í fréttinni eru óþarfa endurtekningar: 

HM-draumurinn er orðinn mjög raunverulegur.

Og:

… og möguleikinn á því að þær verði meðal bestu þjóða heims […] er betri en nokkru sinni fyrr.

Slæmt er að þokkalega ritfær blaðamaður fái ekki tilsögn frá yfirmönnum sínum svo hann nái meiri þroska.

Tillaga: Engin tillaga.

4.

„Það þarf sérstaka gerð af raunheimarofi til að telja það að tapa tveimur milljónum á klukkustund, allar klukkustundir fyrri hluta ársins, vera rekstur í járnum.“

Pistill á blaðsíðu 14 í Morgunblaðinu 5. september 2022.

Athugasemd: Dálítið skondið orð, „raunheimarof“. Finnst ekki á málið.is. Þar er þó til nafnorðið raunveruleiki og einnig veruleiki. Hefði ekki farið betur á því að nota hið síðarnefnda? Ef til vill er það ekki eins skondið.

Sé „rofinu“ sleppt hefði mátt nota ágæt orð eins og hugaróra, tilbúningur, hugarheimar, ímyndun, sýndarveruleika, draumsýn og svo framvegis, en öll finnast þau í samantekt á Íslensku orðaneti. En hér er líklega komið nokkuð langt frá skopinu sem einkenndi orðið í málsgreininni sem vitnað er til.

Höfundurinn hefði má vanda orðalagið betur og hafi hann á annað borð skopskyn hefði ekkert tapast.

Tillaga: Það þarf sérstaka gerð af veruleikarofi að telja tveggja milljón króna tap á klukkustund, allar klukkustundir fyrri hluta ársins, sé vera rekstur í járnum.

5.

„Geri fastlega ráð fyrir því að fólk fái bættar sínar eigur.“

Frétt á fréttablaðið.is.

Athugasemd: Orðaröð skiptir oftast máli og hún er yfirleitt ólík því sem gerist í ensku. Ofangreind tilvitnun gæti verið þýðing:

Firmly assume that people will be paid for their belongings.

Svona gæti þetta hafa verið á ensku, það er eignarfornafnið á undan nafnorðinu sem það á við. Í íslensku er eignarfornafnið oftast á eftir.

Ætli blaðamaðurinn að hafa eitthvað eftir viðmælandanum þarf bein ræða að vera nokkuð skýr. Svo er ekki í þessi tilviki:

Hvað við­gerðin felur í sér, næstu að­gerðir varðandi þessa lögn og að koma henni í rekstur aftur ræðst svo af því hvað kemur í ljós þegar við erum búin að grafa ofan af lögninni.

Blaðamaðurinn hefur haft fyrir því að skrifa þetta niður jafnvel þó hann skilji ekkert í ummælunum. Þannig eiga blaðamenn ekki að vinna. Þeir eru ekki einkaritarar viðmælenda sinna. Þeim ber að lagfæra orðalag og jafnvel túlka það sem sagt er sé þörf á því. Fréttin er illa fram sett, ekkert hugsað um lesendur og vinnubrögðin eru viðmælandanum ekki í hag.

Tillaga: Geri fastlega ráð fyrir því að fólk fái eigur sínar bættar.