Draga úr manni blóðsýni - nötrar fyrir uppljóstrun - koma við sögu dómstóla

Orðlof

Brjóstsyk

Þegar ég var barn var stundum keyptur brjóstsykur. Maður fékk einn mola í senn og beiðni um „brjóstsyk“ var svarað með vangaveltum um uppruna orðsins og tilraunum til að telja strásykur og hveiti. Það þótti mér skemmtilegt. 

Nú orðið tala fáir um mola heldur biður fólk um einn brjóstsyk eða marga brjóstsyka. Ekki get ég sagt að þessi meðferð á ágætu orði gleðji mig en þegar margir sameinast um vitleysuna málfarsbreytingu verður hún rétt. Við sitjum því uppi með þennan hroða þessa málnotkun, eins og hvert annað náttúrulögmál. 

Ég hélt þó lengi að nefnifall eintölu væri brjóstsykur en það er engan veginn á hreinu sbr þennan tengil.

Eva Hauksdóttir. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Dregið var úr hon­um blóðsýni …“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Þetta er úr alræmdri dagbók löggunnar. Í mörgum tilvikum er dregið blóð úr fólki, oftast til að hægt sé að rannsaka það. Blóð sem þannig er tekið nefnist blóðsýni. 

Ekki er hægt að taka draga blóðsýni úr manni vegna þess að blóð verður ekki að sýni fyrr en það hefur verið tekið. Enginn er með blóðsýni í sér.

Blaðamaður Moggans endurtekur það sem segir í dagbók löggunnar og skrifar „hverfi 104“. Báðir klikka, löggan og blaðamaðurinn. Póstnúmer eru ekki heiti hverfa. Ekkert í fréttinni er tilefni til birtingar. 

Á ruv.is bergmálar blaðamaðurinn það sem segir í dagbók löggunnar að „dregið hafi verið blóðsýni“ úr manni.Í fréttinni er talað um „hverfi 200“. Skelfing er þetta.

Skásta fréttin sem byggð er á dagbók löggunnar er á fréttablaðinu.is. Blaðamaðurinn velur punkta sem honum finnast fréttnæmastir og lætur svo við sitja. 

Tillaga: Honum var dregið blóð …

2.

„Higu­ain gerði frá­bæra hluti með stór­liðum í evrópskri knatt­spyrnu …“

Frétt á fréttablaðið.is. 

Athugasemd: Hafi fótboltamaðurinn skorið út, smíðað, stundað leirlist eða eitthvað álíka kann að vera að út úr því hafi komið hlutir, jafnvel „frábærir hlutir“.

Óskiljanlegt hvaðan íþróttamenn hafa svona talsmáta. Er þeim útilokað að flytja fréttir að hætti vandaðra blaðamanna?

Tillaga: Higu­ain stóð sig frábærlega vel með stór­liðum í evrópskri knatt­spyrnu …

3.

„Bif­reið var stöðvuð í hverfi 108.“

Frétt á mbl.is.  

Athugasemd: Skelfing er löggan vitlaus. Enn og aftur skrifar hún í svokallaða dagbók sína að póstnúmer séu heiti á hverfum. Ekki er blaðamaður Moggans skárri, heldur að þetta sé heilagur sannleikur.

Í „fréttinni“ er sagt frá ölvuðum manni sem fór húsavillt. Þetta er auðvitað agalegt og því tíundað vel og vandlega. Loks er klykkt út með því að segja að löggan hafi hjálpað manninum að komast til síns heima. Ó, hvað löggan er nú góð (að eigin mati). Og engin skýrsla var gerð og „vistfangaklefinn“ stendur tómur.

Sömu „fréttir“ eru birtar á Vísi og fréttablaðinu.is. Á báðum fjölmiðlum höfðu blaðamennirnir vit á að sleppa póstnúmerstölunni. Þeir mátu það þó sem svo að dagbókin væri fréttaefni en þar skjátlaðist þeim.

Blaðamenn á rúv.is virðast hafa vit á því að sleppa því í þetta skipti að vitna í dæmalausa frásagnir úr dagbók löggunnar. Þeir eiga hrós skilið.

Tillaga: Engin tillaga.

4.

„F1 heimurinn nötrar fyrir upp­ljóstrun dagsins.“

Frétt á fréttablaðinu.is. 

Athugasemd: Skrýtið að nota forsetninguna „fyrir“ í stað vegna. 

Í fréttinni segir:

Síðasta tíma­bil í For­múlu 1 fer í sögu­bækurnar sem eitt mest spennandi, ef ekki mest spennandi tíma­bil í sögu mótaraðarinnar.

Ekki er mikil reisn yfir þessu. Klisjan um „sögubækurnar“ er orðin afskaplega þreytandi. Hægt er að orða þetta á þennan hátt:

Síðasta tíma­bil í For­múlu 1 verður minnst sem eitt ef ekki það mest spennandi í sögu mótaraðarinnar.

Hér eru fleiri dæmi um slæm skrif:

1. Að sama skapi hlaut tíma­bilið mjög um­deildan endi sem varð til þess …
2. … tryggði sér heims­meistara­titil öku­manna á síðasta hringnum í síðustu keppni tíma­bilsins með fram­úr­akstri á Sir Lewis Hamilton …
3. … segir að For­múla 1 standi nú á kross­götum sem getur haft miklar af­leiðingar fyrir lang­tíma­fram­tíð mótaraðarinnar.
4. Aðal rökin fyrir kostnaðar­þakinu voru þau að með því að setja þak á eyðslu liðanna stæðu þau á jafnari grunni sem ætti síðan að skila sér í jafnari bílum og keppnum.

Fleira mætti nefna. Nýliðar fá að skrifa að vild, enginn leiðbeinir þeim. Allt er birt og ekkert tillit tekið til lesenda. Svona blaðamennska er ekki bjóðandi og stendur varla undir nafni.

Tillaga: F1 heimurinn nötrar vegna upp­ljóstrun dagsins.

5.

„Öll komið við sögu dómstóla.“

Frétt á blaðsíðu 2 í Fréttablaðinu 7.10.22.

Athugasemd: Hafi einhver „komið við sögu dómstóla“ hefur sá verið dæmdur. Kjánalegt að segja þetta ekki beinum orðum. 

Tillaga: Öll hafa verið dæmd.

6.

„Formaður skýrsluhópsins reif enga þögn.“

Aðsend grein á blaðsíðu 13 í Fréttablaðinu 7.10.22.

Athugasemd: Óheppilegt er að rugla saman sögunum að rífa og rjúfa. Enginn „rífur þögn“. Algengt er að þögnin sé rofin.

Samt er undarlegt hversu lengi ég var að koma fyrir mig hvaða sögn ætti heima í þessa setningu í stað rífa.

Aftur á móti rífa margir kjaft, sumir með hávaða og látum, aðrir hæglátlega.

Tillaga: Formaður skýrsluhópsins rauf enga þögn.