Sú önnur talsins - að mannfall aukist - á varðbergi gagnvar hálkublettum

Orðlof

Salíbuna

Orðið buna merkir oftast ’samfelldur straumur af vatni eða vökva (t.d. úr stút á katli eða kaffikönnu)’. En það er líka talað um að „renna sér í einni bunu“ á sleða, skíðum eða hjóli þegar farið er niður brekku án þess að stoppa. Þá er líka hægt að „fá sér salíbunu“ á sleða niður brekkuna eða jafnvel í strætó niður í bæ. 

Fyrri liðurinn í orðinu salíbuna á rót sína að rekja til danska lýsingarorðsins salig ‘sæll’ sem er líka notað til áherslu. Það merkir því bókstaflega ’sæluferð, áhyggjulaus ferð’ enda hefur salíbunan yfirleitt ekki annan tilgang en skemmtunina.

Orðaborgarar. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Hún segir að verksmiðjan sé sú önnur talsins utan Íslands sem …“

Frétt á blaðsíðu 40 í Morgunblaðinu 19.10.23. 

Athugasemd: Atviksorðið talsins á ekki við þarna né heldur ábendingarfornafnið sá/sú. Betra er að segja að utan Íslands séu tvær verksmiðjur eða orða það eins og segir í tillögunni.

Í fréttinni segir:

Jiangsu Sailboat Petrochemical er staðsett í efnagarði Shenghong á einu stærsta efnavinnslusvæði í heiminum. 

Lýsingarorðið staðsettur er yfirleitt óþarft. Nóg er að segja: Verksmiðjan er í efnagarði …

Fréttin er hins vegar afar áhugverð.

Tillaga: Hún segir að þetta sé önnur verksmiðjan utan Íslands sem …

2.

„Þegar lögregla náði honum hóf hann hatursorðræðu gegn gyðingum.“

Frétt á blaðsíðu 44 í Morgunblaðinu 19.10.23. 

Athugasemd: Líklega fer hér betur á að nota sögnina að formæla.

Í fréttinni segir:

Í Þýskalandi hefur merkjanleg aukning verið á gyðingaandúð …

Einfaldara og eðlilegra er að segja að gyðingaandúð hafi aukist. Þegar „aukning“ verður á ýmsu er oft betra að segja að það aukist.

Í fréttinni segir:

… að ekki hefði verið hætta á sprengju heldur hefði þetta verið æfing í viðbragði við að rýma skólann. 

Þetta kallast hnoð. Skárra hefði verið að orða á þennan veg:

… að ekki hefði verið sprengjuhætta heldur hefði þetta verið æfing.

Nokkrar endurtekningar eru í fréttinni. Orðalagið „merki um aukna spennu“ er ofarlega í huga blaðamannsins. Hann notar það tvisvar og kallast slíkt nástaða.

Tillaga: Þegar lögregla náði honum formælti hann gyðingum.

3.

„Má búast við að mannfall aukist þegar lækningarvörur klárast.“

Frétt á ruv.is. 

Athugasemd: Nafnorðastíllinn er orðinn afar algengur. Svo virðist sem yngri blaðamönnum finnst hann ósjálfrátt eiga betur við í fréttum.

Í fréttinni er ýmist talað um trukka, flutningabíla eða bíla. 

Tillaga: Búast má við að fleiri deyi þegar lækningarvörur klárast.

4.

„Aðstoð hefur þegar verið send til Kaíró í Egyptalandi og verið var að útbúa tuttugu flutningabíla með vistir við landamærastöðina Egyptalandsmegin í gær, sem samþykki hafði fengist fyrir hjá yfirvöldum í Ísrael, en nokkur fjöldi annarra flutningabíla bíður þess að fá samþykki.“

Frétt á blaðsíðu 15 í Morgunblaðinu 20.10.23.

Athugasemd: Þetta er illskiljanleg langloka, fljótfærnislega skrifuð. Fréttin er um neyðaraðstoð á Gasa. Því vekur undrun að aðstoð hafi verið send til Kaíró, það er í hina áttina. 

Tvennt ættu blaðamenn að tileinka sér í starfi: nota punkt sem oftast og lesa fréttina yfir fyrir birtingu.

Tillaga: Engin tillaga.

5.

„32 er­lend­ir rík­is­borg­ar­ar hafa sent alþingi er­indi …“

Frétt á mbl.is. 

Athugasemd: Blaðamönnum á Mogganum finnst ekkert að því að byrja málsgreinar á tölustöfum.

Tillaga: Þrjátíu og tveir er­lend­ir rík­is­borg­ar­ar hafa sent alþingi er­indi …

6.

„Það er ráðlegt að vera á varðbergi gagnvart hálkublettum sem geta myndast.“

Frétt/hugleiðingar veðurfræðings á vedur.is. 

Athugasemd: Þetta er ekki vel orðað. Orðalagið að vera á varðbergi hentar ekki í þessu sambandi. Betra er að segja hreint út að hálka geti myndast og þá skilja allir hvað átt er við, fólk gætir sín.

Sá sem er á varðbergi kallaðist fyrrum varðbergsmaður eða köguður.

Tillaga: Hálka getur myndast á vegum og gangstígum.